Прапаганда спрабуе «адбяліць» шклоўскую калонію. Былыя вязні расказваюць, што гэта за месца
БТ выдала сюжэт, у якім адна з самых страшных калоній прадстаўлена ледзь не раем. Праваабаронцы «Вясны» ўзялі каментар у тых, хто там сядзеў, — і расказалі праўду.
Ілюстрацыйнае фота «НЧ»
На дзяржаўным тэлеканале «Беларусь 1» паказалі відэасюжэт пра шклоўскую папраўчую калонію № 17, экскурсію па якой правялі палітзняволеныя былы журналіст гэтага канала Дзмітрый Лукша, асуджаны за «масавыя беспарадкі» ў Брэсце Уладзімір Рубашэўскі і мінчук Юрый Сяргей. У сюжэце абурыліся існаваннем «Маскоўскага механізму» супраць Беларусі, які займаецца фіксацыяй парушэнняў правоў і свабод у нашай краіне. Прапагандысты чарговы раз сцвярждалі, што палітвязняў у Беларусі няма, высновы «Даклада аб сур'ёзнай пагрозе чалавечаму вымярэнню АБСЕ ў Беларусі з 5 лістапада 2020 года» БДІПЧ АБСЕ — лухта, правы грамадзян не ўшчамляюцца, а ў калоніях ўмовы створаныя як у санаторыі. «Вясна» папрасіла былога палітвязня ПК-17 Міхася (імя зменена ў мэтах бяспекі) паглядзець відэасюжэт БТ і расказаць пра сапраўдныя ўмовы ўтрымання ў шклоўскай калоніі.
«Паказалі ўзорна-паказальны корпус, дзе жывуць выключна карысныя для адміністрацыі зняволеныя»
Паводле даных праваабарончага цэнтра «Вясна», у шклоўскай калоніі ўтрымліваецца не менш за 90 палітзняволеных. Гэтая калонія вядома тым, што 21 траўня 2021 года там памёр палітзняволены актывіст Вітольд Ашурак. Крымінальная справа да гэтага часу не заведзена. Былыя палітзняволеныя раней расказвалі праваабаронцам свае версіі гібелі Вітольда і пра цяжкія ўмовы ўтрымання, якія ствараюцца адмыслова для палітвязняў. Але ў сюжэце БТ, які падрыхтавалі прапагандысты, нават не згадалі пра смерць Вітольда і паспрабавалі паказаць грамадству, што ў шклоўскай калоніі створаны ледзь не райскія ўмовы ўтрымання.
«У дадзены момант часу розныя праваабарончыя арганізацыі расказваюць пра адскія ўмовы ўтрымання ў беларускіх калоніях», — паведаміла на пачатку відэасюжэта Лукшы прапагандыстка і папрасіла правесці экскурсію па калоніі.
Былы палітвязень Міхась расказаў «Вясне», што ў здымках сюжэту задзейнічалі толькі адзін корпус, таму паўнавартаснай экскурсіяй і адлюстраваннем сапраўднай сітуацыі ў калоніі гэта назваць цяжка.
«Для відэасюжэту выкарыстоўвалі толькі адзін з атрадаў, у якім пераважна знаходзяцца так званыя "актывісты" — тыя, хто супрацоўнічае наўпрост з адміністрацыяй, і "стукачы". Яны паказалі ўзорна-паказальны корпус, дзе жывуць выключна карысныя для адміністрацыі зняволеныя. Там ёсць і палітвязні — іх туды часова перамяшчаюць для больш строгага і сур'ёзнага кантролю, каб на месцы сачыць за іх перасоўваннямі і ўплываць на іх непасрэдна», — расказвае былы палітвязень.
Мужчына тлумачыць, што ў калоніі першы і другі атрады — спецыяльныя. Супрацоўнікі штаба могуць трапіць у гэты корпус, дзе яны ўтрымліваюцца і які паказалі ў сюжэце БТ, праз унутраныя дзверы ў любы момант, у той час, як у іншыя баракі і атрады трэба ісці праз вуліцу. Усяго ў шклоўскай калоніі 17 атрадаў.
«Першы атрад займаецца абслугоўваннем штаба калоніі і іншых месцаў у жылой зоне, таму яны "сядзяць на цёплых месцах”. Па каэфіцыенце карыснасці адміністрацыі, напрыклад, данясення інфармацыі або паступлення грашовых сродкаў на патрэбы ў калоніі зняволены атрымлівае права там жыць».
Вязень шклоўскай калоніі ў ШІЗА. Скрыншот з відэа БТ
У відэасюжэце таксама паказалі зняволенага ў штрафным ізалятары. Былы палітвязень пракаментаваў гэты кадр «Вясне»:
«З формай тут пацешна, яго апранулі як на парад, — у чысценькую чорную форму. Звычайна выдаюць лахманы, каб лёгка было змерзнуць. На спіне напісана "ШІЗА". Пры любым судакрананні мянтоў з камерай (падчас праверкі, прыносу ежы, адчыненні вокнаў на праветранне), наогул пры любым заходзе людзей у камеру ці проста пры любым адчыненні кармушкі прымушаюць станавіцца на вялікую расцяжку. Часам яе шырыню яшчэ правяраюць».
«У бараках ідуць пастаянныя рамонты»
Былы журналіст БТ Дзмітрый Лукша ў эфіры дзяржаўнага тэлеканала кажа, што ўмовы ў калоніі добрыя, катаванняў няма, карэспандэнцыю атрымлівае і рэгулярна камунікуе са сваякамі праз званкі і спатканні, ёсць умовы для адпачынку і спорту. Нагадаем, жонка экс-журналіста Паліна Палавінка таксама асуджана па яго справе і адбывае тэрмін у гомельскай калоніі № 4.
«Сапраўды, там спружынныя ложкі, там няма нар (ложкі ў выглядзе дашчанага або жалезнага насцілу), але ў бараках ідуць пастаянныя рамонты. Там гэта бесперапынная з'ява. Рамонт заканчваецца ў адным месцы барака — адразу пачынаецца ў іншым. На яго ўвесь час збіраюць з асуджаных грошы — галосна і негалосна. Рамонт забірае рэшткі вольнага часу ў палітвязняў — каб менш думалася пра свабоду», — расказвае «Вясне» Міхась.
Брэстаўчанін Уладзімір Рубашэўскі правёў экскурсію прапагандыстцы па тэрыторыі для працяглых спатканняў.
Глядзіце таксама
Былы зняволены пацвердзіў, што ў шклоўскай калоніі сапраўды добры дворык для працяглых спатканняў, аднак адзначыў, што там праверкі праходзяць па раскладзе. Міхась згадаў і «жывы куток» там:
«Наколькі я ведаю, гэтага паўліна, які быў у сюжэце, прывезлі вясной 2022 года. Адміністрацыя любіла выхваляцца, што ў іх самы лепшы пакой для працяглых спатканняў сярод усіх калоній у Беларусі.
У фільме заяўлялася, што там не з'яўляюцца супрацоўнікі, — гэта хлусня, таму што яны ўсё роўна праводзяць праверкі: дзве для ўсіх асуджаных, трэцяя — для палітвязняў».
«Існуе павышаная ўвага да дзясятага прафуліку»
Прапагандыстка запытвалася ў Лукшы і Рубашэўскага пра жоўтую бірку, але ніхто з іх не агучыў на камеру поўную назву прафуліку — «схільны да экстрэмісцкай і іншай дэструктыўнай дзейнасці». Былы палітвязень Міхась падкрэсліў, што дзясяты прафулік, па якім выдаецца жоўтая бірка, маецца толькі ў палітвязняў.
У іншых асуджаных яго няма. Гэта своеасаблівы маркер, што гаворка ідзе пра палітвязняў. Акрамя гэтага, калі ў справе палітвязня ёсць нейкае ўзаемадзеянне з супрацоўнікамі МУС (напрыклад, яны іх «кранулі» або «абразілі»), то ім аўтаматычна дадаецца яшчэ і трэці прафулік — «пагроза нападу на адміністрацыю, захопу закладнікаў, праявы агрэсіі».
У сюжэце БТ палітвязні заяўлялі, што да іх няма ніякага прадузятага стаўлення, але з гэтым паспрачаўся Міхась, былы зняволены гэтай калоніі, які цалкам адбыў тэрмін і знаходзіцца ўжо ў бяспецы:
«Гэта, само сабой, няпраўда. Існуе павышаная ўвага да дзясятага прафуліку. Гэта дадатковыя праверкі і забароны на спортзалу і спортгарадок, на бібліятэку.
Раней у бібліятэку маглі прыходзіць у адзін час людзі з розных атрадаў. Дык там зняволеныя сустракаліся з Паўлам Севярынцам. Пасля гэтага адміністрацыя падзяліла наведванне на розны час, а потым і зусім адмяніла паходы ў бібліятэку.
Асаблівае стаўленне да палітвязняў выяўляецца яшчэ і ў лістах. Там іх не аддаюць ні ад каго, акрамя сваякоў, ды і тое, аддаюць з вялікай затрымкай. Асуджаны жыве ў поўным вакууме. Яны нават не паведамляюць, калі прыйшоў ліст ад кагосьці іншага».
Былы палітвязень адзначае, што рэжым і абмежаванні для палітвязняў сталі больш жорсткімі на пачатку 2022 года — перад рэферэндумам і з пачаткам поўнамаштабнай вайны ва Украіне.
«Адміністрацыя калоніі паступова пачала ўводзіць забароны на любую колькасць людзей з дзясятым прафулікам. Яны рыхтаваліся да нейкіх падзей 27 лютага, а яшчэ і вайна пачалася. Таму адміністрацыя забараніла тады нават наведванне царквы».
«Каб карыстацца спортзалай, трэба фінансаваць калонію»
У сюжэце БТ паказалі спартыўную залу, у якой нібыта могуць займацца ўсе зняволеныя.
«Гэта няпраўда. Нават не ўсе звычайныя зняволеныя маюць доступ у гэтую крытую спортзалу, таму што, каб ёю карыстацца, трэба негалосна фінансаваць калонію. Наогул гэтая спортзала была пабудавана за грошы асуджаных. Для "ахвяраванняў" на патрэбы калоніі існуюць розныя схемы — напрыклад, праз сваякоў. Гэта робяць і "палітычныя".
Зняволеных з дзясятым прафулікам не дапускаюць не тое, каб у спартыўную залу, але і на спартыўную пляцоўку — яе паказвалі ў сюжэце. Гэта маленькі спартыўны гарадок са стадыёнам».
Глядзіце таксама
«Палітвязні на званках — у самую-самую апошнюю чаргу»
Дзмітрый Лукша паказаў у сюжэце памяшканне для званкоў дадому і здзівіўся, што ў калоніі ёсць такія магчымасці. Міхась расказаў «Вясне», у якіх умовах насамрэч палітвязні тэлефануюць дадому:
«На званках асуджаных менавіта з дзясятым прафулікам прысутнічаюць дадатковыя супрацоўнікі, якія сочаць за тым, што ты гаворыш. Звычайна афіцэр не прыходзіць на званкі, але асуджаных з дзясятым прафулікам затрымліваюць па часе: ужо ўвесь атрад адтэлефанаваўся і вярнуўся ў барак, а палітвязень застаецца ў штабе чакаць званка. Сярод размовы афіцэр можа ўклініцца ў размову, каб ідэнтыфікаваць, ці сапраўды ты размаўляеш са сваяком. Пры гэтым асуджаных з так званым "нізкім статусам" дэманстратыўна прапускаюць наперад палітвязняў, калі тыя тэлефанавалі. Гэта значыць, палітвязні на званках — у самую-самую апошнюю чаргу. Гэта чарговы акт прыніжэння, што нават, прабачце за выраз, "пеўні" праходзяць наперад».
Таксама Міхась падкрэслівае, што вязні з дзясятым прафулікам з'яўляюцца рэкардсменамі па ўчыненні супраць іх розных правакацый з боку супрацоўнікаў калоніі.
«Гэта, напрыклад, выражаецца ў дбайных і раптоўных праверках вопісу маёмасці, спробах перавесці палітвязня ў “нізкі сацыяльны статус” — аж да назірання праз "стукачоў" за нашымі рэакцыямі на прапагандысцкія рэпартажы па ТБ».
«Не паказалі асноўную частку жыцця калоніі — прамзону»
Акрамя гэтага, мужчына звярнуў увагу, што прапагандысты абышлі бокам тэму прамысловай зоны і не паказалі яе ў калоніі:
Яны не паказалі асноўную частку жыцця калоніі — прамзону. Там у цэхах стаіць замежнае абсталяванне. На маю думку, ім сорамна гэта паказваць, бо на беларускіх прадпрыемствах карыстаюцца старым. Напрыклад, у абутковым цэху стаялі італьянскія машыны, прычым не старыя.
«У тым цэху, у асноўным, яны вырабляюць абутак для саміх зняволеных, але на пачатку 2022 года — за два месяцы да пачатку вайны ва Украіне — раптам паступіў гіганцкі заказ на ваенныя берцы. Больш за тысячу-дзве пары ваенных берцаў трэба было рабіць на месяц».
Паводле былога палітвязня, заробак на прадпрыемстве вар'юецца ад некалькіх капеек да сямі-васьмі рублёў.
«Супрацоўнікі налічваюць заробак і тут жа адымаюць грошы, якія выдаткоўваюцца на ўтрыманне самога зняволенага: святло, вада, цяпло, ахова і інш. На гэтыя грошы элементарна не сходзіш у атаварку. Каму не прыходзяць грошы ад сваякоў — у гэтых цэхах працуюць па тры змены».
Мужчына згадвае, што ў калоніі засталіся савецкія практыкі, выкарыстоўваючы ў размове з праваабаронцамі такія тэрміны, як «ленпакой», «палітразмовы» і г. д. Некаторыя зняволеныя малявалі насценныя газеты ў стылі 30-х гадоў:
«У савецкім камуністычным стылі 30-х гадоў. Адна з тэм — поспехі вытворчасці. Напрыклад, "мы зрабілі столькі прадукцыі. Мы малайцы! Ударнымі тэмпамі". Гэта цытата».
Глядзіце таксама
У калоніі ў ленпакоі са зняволенымі праводзілі палітразмовы на розныя тэмы:
«Часам нам уключалі прапагандысцкія фільмы або перадачы, а потым у фармаце “пытанне-адказ” запытвалі, што гаварылася ў сюжэце».
«Палітвязні, якія давалі інтэрв'ю, гаварылі не сваімі словамі»
Праваабаронцы звярнулі ўвагу, што ў палітвязня Уладзіміра Рубашэўскага, у адрозненне нават ад Лукшы, застаўся жоўты трохкутнік на руцэ. Яго выдаюць усім зняволеным, калі яны прыязджаюць у калонію. Калі вязень робіцца «злосным парушальнікам», то гэты трохкутнік паказальна зрываюць, каб усе бачылі, што вязень не варты знаходзіцца ў гэтай секцыі. Па калоніі ён ходзіць без гэтага трохкутніка — усе разумеюць, што зняволены з'яўляецца «злоснікам».
У калонію № 17 Рубашэўскі быў этапаваны яшчэ на пачатку 2022 года. Міхась растлумачыў, што можа значыць трохкутнік на яго форме:
«Калі ён пратрымаўся да гэтага часу з трохкутнікам, гэта можа значыць, што ён ці стоадсоткавы стукач, ці заўсёды дае грошы на патрэбы калоніі (ці ўсё разам), ці яму экстрана яго зноў прымайстравалі. Іншага варыянту тут проста няма. Бо ўсіх палітвязняў у калоніі так ці інакш робяць "злоснымі парушальнікамі рэжыму" ("злоснікамі")».
Такі трохкутнік бачыцца на форме і ў Юрыя Сяргея. У відэасюжэце БТ Уладзімір Рубашэўскі пару разоў паўтарыў клеймаваны выраз прапаганды:
«Усё, што пішуць замежныя СМІ, — гэта паўнейшая няпраўда. Тут створаны ўсе ўмовы».
Глядзіце таксама
Былы палітвязень Міхась перакананы, што гэта не яго меркаванне:
«Я з упэўненасцю магу сказаць, што тыя палітвязні, якія давалі інтэрв'ю, гаварылі не сваімі словамі. Там вельмі лёгка ўплываць на зняволеных. У двух кроках знаходзяцца ШІЗА і "сляпыя зоны" ў будынку штаба, дзе няма відэакамер і дзе могуць практыкаваць збіццё. Таксама заўсёды існуе пагроза ад адміністрацыі атрымаць яшчэ адну крымінальную справу і не выйсці на волю ў належны тэрмін».
«Гэта бессэнсоўны акт прапаганды»
Былы палітвязень мяркуе, што менавіта цяпер такі «адбельваючы» сюжэт шклоўскай калоніі з’явіўся праз павышаную ўвагу да яе:
«Апошнім часам да шклоўскай калоніі культывавалася павышаная ўвага — напрыклад, праз сыход мясцовай доктаркі, якая магла мець дачыненне да смерці палітвязня Вітольда Ашурка».
Пры гэтым мужчына адзначае, што, на яго думку, спробы прапаганды паднесці гэтую калонію як месца з добрымі ўмовамі, была беспаспяховай:
«Калі б былыя палітвязні калоніі не маглі пракаментаваць і расказаць, як усё ёсць насамрэч, то, магчыма, у іх усё атрымалася б. А так гэта бессэнсоўны акт прапаганды, паколькі ёсць людзі — не адзін і не два чалавекі, якія могуць гэта абвергнуць».
«Вясна» папрасіла яшчэ аднаго былога палітвязня, які цалкам адбыў тэрмін у ПК-17 і з’ехаў з Беларусі, пракаментаваць сюжэт БТ, але ён быў нешматслоўны:
«Жах. Гэта ўсё паказуха, рамонты робяць самі зняволеныя за свае грошы, каб іх не саджалі ў ШІЗА. На відэа паказаны асобныя будынкі для правяраючых, звычайных зняволеных туды не пускаюць. Людзі ад страху гатовыя на ўсё, сказаць што заўгодна і адмовіцца ад статусу [палітвязня], і многае іншае. Не здзіўлюся, калі там за кадрам мянты стаяць з дубінкамі».
Праваабаронцы адзначаюць, што былыя палітвязні з цяжкасцю глядзелі гэтае відэа праз траўматычны досвед зняволення ў шклоўскай калоніі.