Алег Трусаў: Улады зрабілі так, што бел-чырвона-белы сцяг ведае кожны

Старшыня таварыства беларускай мовы Алег Трусаў узгадвае рэферэндум 1995 года і разважае пра будучыню мовы і нацыянальных сімвалаў.

— Ці бралі вы ўдзел у рэферэндуме?
 
— Як грамадзянін — вядома ж, браў. Да таго ж, я тады быў дэпутатам.
 
— Калі вы ішлі на рэферэндум, ці думалі вы, што будзе такі вынік?
 



Старшыня таварыства беларускай мовы Алег Трусаў узгадвае рэферэндум 1995 года і разважае пра будучыню мовы і нацыянальных сімвалаў.
— Ці бралі вы ўдзел у рэферэндуме?
 
— Як грамадзянін — вядома ж, браў. Да таго ж, я тады быў дэпутатам.
 
— Калі вы ішлі на рэферэндум, ці думалі вы, што будзе такі вынік?
 
— Я ў гэтым мала сумняваўся, тым больш, што пытанне было пастаўленае даволі па-езуіцку: роўнасць моваў. Дык я таксама за роўнасць моваў. І нават тады калі беларуская мова была адзінай дзяржаўнай, яна адставала ад расейскай па ўсіх параметрах. І зараз, дарэчы, я змагаюся з уладамі за выкананне рэферэндуму – вы ж галасавалі за роўнасць, а зайдзіце ў любую краму і вы ўбачыце, што аніякай роўнасцю не пахне.
 
— Што змянілася з тых часоў у моўнай сітуацыі?
 
— Што тычыцца мовы — сітуацыя не такая і простая. З аднаго боку, безумоўна, колькасць беларускамоўных класаў і школ значна паменшылася. Але, напрыклад, у інтэрнэце беларуская мова свае пазіцыі не згубіла, увесь час адкрываюцца новыя парталы, сайты. Вось і ТБМ нядаўна адкрыла новы партал. Мінская моладзь зараз па-беларуску размаўляе не менш, чым у тыя гады, а нават і больш. Нельга сказаць, што ўсё кепска, хаця ў галіне адукацыі сітуацыя рэзка пагоршылася.
 
— Але з тых часоў бел-чырвона-белы сцяг стаў сімвалам апазіцыі, ён ужо не асацыюецца з дзяржавай?
 
— Ну, я не сказаў бы, што апазіцыі. Справа ў тым, што на рэферэндуме за сцяг і за герб галасавала значна больш людзей, чым за адну беларускую мову. То бок да сімволікі людзі ставіліся значна лепш. Па-другое, там таксама былі нюансы. Напісана — “новая сімволіка, людзі не разбіраліся, што за новая. Некаторыя думалі, што новая — гэта і ёсць не савецкая. Нацыянальныя сімвалы не могуць быць сімваламі апазіцыі — яны сімвалы нацыі. І, дарэчы, пад ціскам грамадскасці герб “Пагоня абвешчаны нацыянальнай каштоўнасцю і пад нумарам 1 занесены ў спіс “ахоўваецца дзяржавай. Я думаю, неўзабаве і сцяг туды трапіць. То бок гэтая ўлада была змушаная абвесціць пагоню адной з каштоўнасцяў нашай краіны.
 
— А што дае тое, што сімвалы знаходзяцца ў гэтым спісе?
 
— Калі б сцяг знаходзіўся ў спісе, то яго ніхто б не рваў і не выбіваў з рук. Паспрабуй “Пагоню парві. Дарэчы, зараз “Пагоню ніхто і не адбірае, бо міліцыя ведае, што яна ахоўваецца дзяржавай.
 
— Вяртаючыся да мовы, на сённяшнюю моўную сітуацыю вы глядзіце песімістычна ці аптымістычна?
 
— Безумоўна, я гляджу аптымістычна, таму што былі ў нашай гісторыі часы, калі з мовай было значна горш. Я памятаю сваю маладосць. У 1971-1976 гадах, калі я быў студэнтам у Мінску, фактычна па-беларуску на вуліцах размаўляла каля сотні чалавек, далёка не ўсе пісьменнікі. Не было ніводнага беларускамоўнага класа ў Мінску. Больш за тое, беларускую літаратуру ў школах выкладалі на рускай мове. Вось з чаго мы пачыналі. Так што, вядома, зараз сітуацыя значна лепшая. І самае галоўнае — на нас працуе дваццаць гадоў незалежнай Беларусі. І зараз ніхто не кажа, як нам казалі ў дзяцінстве, маўляў, дзеці, навошта вам беларуская мова, у 1980 годзе пабудуем камунізм і ўсе цывілізаваныя людзі свету будуць размаўляць на “вялікім і магучым рускім языке. А зараз? Што будзе праз дзесяць год — улада маўчыць. Бо не ведае сама, ці будзе яна праз дзесяць год.
 
— Ці вернуцца нашы сімвалы?
 
— Я не сумняваюся. Я думаю, мы ўсе з вамі да гэтага дажывем. Я думаю, неўзабаве, праз невялікі гістарычны перыяд сімвалы вернуцца. Зараз яны настолькі вядомыя народу, дарэчы, дзякуючы ўладам. Бо калі б на іх ніхто не звяртаў увагі, то, мабыць, і народ не ведаў бы, што гэта такое. Але з бел-чырвона-белым сцягам змагаюцца, яму зрабілі такі рэйтынг, што новая ўлада назаўтра ж заменіць сцяг і герб, любая ўлада, якая б ні прыйшла. Можа, цяперашнія ўлады гэтага і не хацелі, але яны зрабілі так, што бел-чырвона-белы сцяг ведае цяпер кожны грамадзянін Беларусі.
Паводле euroradio.fm