«Панк-рок быў накіраваны супраць усяго, што перашкаджала нам жыць!» – вялікае інтэрв’ю Алеся Дзянісава
Фронтмэн гурта «Dzieciuki» Алесь Дзянісаў распавядае пра гарадзенскую панк-тусоўку 1990-х, працу настаўнікам гісторыі, разважае на тэму анархіі, грошай ды ўзгадвае сваю панкавую маладосць.
— З чаго пачынаўся панк у цябе?
— Ну, я б не сказаў, што панк-рок вось так адразу выкрышталізаваўся. Я, напрыканцы 80-х – пачатку 90-х наагул лічыў сабе «металістам». Тады большасць «нефармалаў» была «металістамі». Большасць насіла даўгія валасы, скураныя касавароты (хто пазаможней) ці джынсавыя курткі(«джуды») з нашыўкамі Metallica, Slayer ды г.д. Трэш-метал панаваў! Пры гэтым, зразумела, што шмат хто з «нефераў» не абыходзіў бокам іншую музыку. Слухалі «Кино», «ДДТ», «Аквариум», «Телевизор», «Наутилус Помпилиус» ды інш. – так званы рускі (савецкі) рок. Ён напраўду быў альтэрнатыўным на тыя часы. Гэтыя музыкі пачалі ўслых пець пра немагчымасць жыць у тых стасунках Савецкага Саюзу.
Да нас траплялі запісы польскіх рок-гуртоў. Тым больш, што было польскае тэлебачанне, па якому час ад часу круцілі канцэрты! Першыя панк-команды я пачуў менавіта польскія. А самае важнае, гэта тое, што мы разумелі іхныя тэксты! У Горадні першым панк-гуртом быў «The Post». Яны гралі такі раздзяўбайскі панк-77 а-ля «Sex Pistols» на ангельскай. Пачыналі ў 90-х, таму іх смела можна назваць піянерамі панк-року. А ў 1996 годзе я пазнаёміўся са Стасам Пачобутам і пачуў першы альбом «Deviation» «Lukashenko Uber Alles». Стас адзін з першых сказаў, што панк – гэта не толькі раcп…йства і мірны нонкарфармізм, але і змаганне. Стас стаўся правадніком анархічных поглядаў і бацькам беларускага анарха-панк-року. Дзякуючы гуртам – гарадзенцам з «Deviation», палякам з «Dezerter» ды англійскім камандам «Under The Gun» ды «The Ukranians» – на свет з’явіўся гурт «КальЯн». Я тады паслухаў і сказаў сабе: панк-рок – гэта маё!
Піянеры панку бунтавалі супраць усіх
— Ці сапраўды панк да гэтай пары мае моц змагацца супраць усіх? Падтрымлівае анарха-ідэю?
— Панк быў накіраваны супраць усяго, што нам перашкаджала жыць. Гопнікаў, мянтоў, чыноўнікаў, нацыстаў і г.д. Мы бунтавалі супраць набіраючага моц аўтарытарызму, супраць хлусні на тэлебачанні і радыё, супраць масавай поп-культуры, якой «забівалі» мазгі людзям, супраць спажывецтва і спажывецкага ладу жыцця, спявалі пра экалагічныя праблемы. Гэта ўсё, дарэчы, актуальна і сёння.
Як мне падаецца, першая хваля панк-року была значна больш сацыялізаваная ў грамадства, значна больш палітызаваная і значна больш стракатая па складзе.
З панка – у гуманісты
— Твае погляды змяніліся з цягам часу?
Я сёння не хачу сабе прыклёпваць нейкія ярлыкі. Шмат анархічных поглядаў я і сёння падзяляю, мне блізкія ідэі лібертарыянства, але… У нейкі момант я зразумеў, што клішэ і ярлыкі абмяжоўваюць. А таксама моцна абмяжоўвае цесная прыналежнасць да нейкай субкультуры. І субкультурная цэнзура вельмі звужае светапогляд і светаадчуванне. Я сёння сябе называю ў першую чаргу чалавекам і гуманістам.
— А тады?
— Ну, мы лавілі ідэі: чыталі артыкулы ў анархічных «зінах», абмяркоўвалі тэксты гуртоў. Мы казалі, што дзяржава – гэта паразіт на целе грамадства. І гэта праўда. Я і зараз так лічу. Але тады мы былі перфекцыяністамі, а сёння я разумею, што для таго, каб інстытуты дзяржавы знішчыць, то патрэбнае грамадства, якое б было на такім узроўні развіцця, каб само магло кантраляваць унутраныя працэсы. З іншага боку, мы не заварочваліся тэарэтычнай падрыхтоўкай, былі, уласна кажучы, маладымі раздазяўбаямі.
Арыентаваліся на анархічныя лозунгі ды прынцыпы, але больш на практыцы спрабавалі сваймі сіламі намацаць анарха-панковую глебу пад нагамі.
— Як, з чаго і з кім пачынаўся КальЯн?
— Кальян мы пачыналі з маім сябрам Дзімай «Вундзерам» Антаневічам увосень 1996 года. Пачынаўся спачатку, як акустычны гурт. Першы канцэрт быў акустычным. Памятаю, што 10 снежня 1996 году ў «хабзаі» №64. У залі сядзела каля 60-70 панкаў ды іншых нефармалаў. А канцэрт мы анансавалі для вучняў вучэльні. Там навучаліся ў асноўным дзяўчыны: на краўчых, цырульніц ды г.д..
Паспелі выступіць, здаецца, чатыры гурты. У тым ліку і мы. Таму 10 снежня заўсёды лічылі Днём Народзінаў гурта «КальЯн».
Нефармалы супраць гопнікаў «пры пагонах»
— Хто быў у тваім асяроддзі тады?У музычным жыцці, акрамя панка, штосьці адбывалася?
— Першая хваля панк-рокераў пакалення 90-х была вельмі стракатая і разнамасная. Больш таго. Я б не сказаў, што мы неяк моцна і выразна падзяляліся на «металістаў», «панкаў», «хіпаноў». Усе былі «нефармаламі». Ва ўсіх былі агульныя ворагі: «гопнікі» і дзяржава з «гопнікамі» пры пагонах. Слухалі можа і розную музыку, але дзяліліся запісамі, абменьваліся аўдыёкасетамі, хадзілі на адныя і тыя ж канцэрты. А тады канцэртаў яшчэ было багата! Заставаліся на паверхні шматлікія гарадзенскія трэш-металёвыя гурты («A.F.D»., «Decapitator», «Monitor Lizard», «Wake Up» ды інш.), развіваўся панк-рок, пачалі з’яўляцца першыя каманды, каторыя эксперыментавалі з хардкорам. Гуртоў было багата і ўсе яны былі цікавыя. Былі розныя напрамкі ў гарадзенскай рок-музыцы: арт-рокавы «Side Off», хард-рокавы «Seven B» ды г.д. Цікавыя гурты, таленавітыя музыкі. Большасць гуртоў 1980-х-90-х гадоў не пакінула пасля сябе запісаў. Страшэнна шкада!
Трошкі несправядліва, што калі кажуць пра Горадню, то адразу ўзгадваюць гарадзенскую панк-школу. Можа першая гарадзенская панк-хваля і была яскраваю, але ў Горадні адбывалася шмат чаго цікавага ў музыцы і па-за межамі панк-року! Большасць пра гэтае забылася ці не ведае…
Праца настаўнікам ды панк: як спалучыць?
— Наколькі ведаю, ты неяк спалучаў панк-рок з працай у школе. Як атрымоўвалася?
— Я не хлусіў і не падзяляў сябе на настаўніка і панк-рокера. Не гуляўся ў доктара Джэкіла і містара Хайда. Зразумела, што большасць настаўнікаў нават не здагадвалася, як мне падаецца, што я граю ў нейкім гурце. Я не афішыраваў, але і не хаваў нічога.
Акурат у той момант граў гурт «V3ANUS», а на сцэне скакаў іх фронтмэн Андрэй «Шуст», размалёваны пад жанчыну, і апрануты ў жаночую вясельную сукенку. Пасля гэтага канцэрту нас выперлі з актавай залі і мы шукалі новую «кропку».
— А ці адбываліся ў цябе канфлікты са школьнай адміністрацыяй?
— Зразумела, я не мог сабе дазволіць у школе тыя рэчы, якія мог дазволіць на панк-сэйшэне. Але мой нонканфармізм спакойна сабе праяўляўся і ў рамках школьнага настаўніка. Я доўгі час насіў даўгія валасы, і падстрыг іх толькі тады, калі дырэктар ад мяне адчапіўся са сваім «калі вы ўжо будзеце падобныя да сапраўднага настаўніка?». А вось завушніцы з левага вуха я так і не зняў. І джынсы, якія былі праз некаторы час нібыта забаронены для настаўнікаў я ўпарта насіў.
Потым яна адчапілася з гэтым БРСМ-ам, калі мне грукнула 30 гадоў, і ўжо спрабавала мяне запісаць у «Белую Русь»…
Пры гэтым я яшчэ паспяваў удзельнічаць у нейкіх сацыяльна-палітычных, экалагічных акцыях, рэдка, але ездзіць у Менск на мітынгі… Вось неяк атрымалася мне выжыць у школе 10 гадоў! Пару разоў пытанне пра мае звальненне падымалася, але не даходзіла да выніку. Звольніўся я сам, па ўласным жаданні. Калі мне зусім надакучыла хлусня, ідэалогія, і паперкі. Так, так, менавіта паперкі руляць сёння ў школе! На вучняў і часу няма класнаму кіраўніку!
Што слухае панк-музыка Дзянісаў
— Якія гурты табе падабаюцца, што цябе натхняе, хто на цябе ўплывае?
— На нас увесь час хтосьці ці штосьці ўплывае. Але назваць канкрэтныя гурты я не магу. Я слухаю вельмі разнастайную музыку. Пры гэтым я не магу сказаць, што «сяджу» пастаянна на нейкім стылі. Я б сказаў бы так, што мне цікавыя розныя гурты, розныя музычныя напрамкі. Зараз я шмат слухаю фолк-панковых гуртоў.
Але ёсць прыклады нейкіх стыляў, якія ў цэлым не слухаю, але адзінкавых прадстаўнікоў вельмі люблю. Я рэдка слухаю цяпер цяжкую музыку, але мне вельмі падабаюцца піянеры grindcorа «Napalm Death»; я не слухаю noise rock, але «Jesus Lizard» ды «Tomahawk» – гэта выдатна; мне не падабаецца new-metal, але гурт «System Of Down» лічу адным з самых яскравых і таленавітых гуртоў, якія з’явіліся з канца 1990-х. Са старога рускага року я дагэтуль слухаю гурты «Аквариум», «АукцЫон», з трохі пазнейшых – «Машнинбэнд», «Tequillajazzz». Ёсць шмат цікавых беларускіх гуртоў і сольных рок-выканаўцаў. Не буду іх пералічваць, каб кагосьці не забыць.
Пра анархію, грошы ды панк-тусоўкі
— Анархісты звычайна супраць грашовых адносін. Як ты ставішся да грошай?
— Я лічу, што тэарэтычна ў вузкім асяроддзі можна абысціся сёння без грашовага эквіваленту. Мы з сябрамі дапамагаем адзін аднаму без ніякіх грошай. Але зусім сёння пражыць без грошай – гэта ўтопія. Калі ты такі радыкал, то стварай камуну ў лесе, жыві ў драўляных зрубах, займайся рыбалоўствам і збіральніцтвам. Хаця тыя ж кручкі і лёску ўсё роўна прыйдзецца набываць за грошы!
Але, з другога боку, я заўсёды выступаў супраць спажывецтва, як адзінай формы існавання, якое паўсюль навязваецца. Усё жыццё чалавек зарабляе, атрымоўвае асалоду, што ў яго больш крутое аўто ці дах хаты вышэйшы, чым у суседа. Усё гэта – лухта. Чалавек, на мой погляд, павінен самаразвівацца ўсё жыццё, вандраваць па свеце, а таксама старацца дапамагаць іншым людзям, а не толькі збіраць грошыкі для самога сябе!
— Як ставішся да сучаснай панк-тусоўкі? Чым сучасныя панкі адрозніваюцца ад вас?
— Я ўжо трошкі вышэй казаў пра своеасаблівасці першай хвалі панкаў. Не так даўно чытаў інтэрв’ю з Іллём «Ліляй». Ён выдзяляе тры хвалі ў панк-року Горадні. Я падзяляю ягоны погляд. Другая хваля панк-рокераў была больш рашучай і арганізаванай. Яны стварылі цэлую сетку ўзаемадапамогі, сувязяў паміж гуртамі. Акцыі «Food Not Bombs» – гэта таксама іх дасягненне. Другая хваля была больш цэласнай. У палітычным плане яны адышлі ад сувязяў з апазіцыйнай моладдзю, цалкам абмежаваліся ад усіх і гнулі сваю лінію. У музычным плане гэта быў у асноўным краст-панк і хардкор-панк («Cotra La Contra», «Antiglobalizator», «Bagna» ды інш).
На іх плечы ў асноўным лягла барацьба з нацыстамі на вуліцах.
— А калі зʼявіліся нацысты?
— Самае прыкрае, што першая хваля нацы-скінхэдаў выйшла ў асноўным з каля-нефармальнага асяроддзя. Людзі, якія былі на апошніх ролях у тусоўцы, менш інтэлектуальна развітыя, але агрэсіўныя і злыя, яны знайшлі самаадлюстраванне ў чалавеканенавісніцкіх таталітарных ідэях. І нацы-рух развіваўся паралельна з панк-рухам. Праз некаторы час нават пайшла нейкая мода і да нешматлікай першай хвалі нацыстаў далучылася значная частка гопнікаў. Ідэалагічна і маральна іх падтрымлівалі нацысты з арганізацыі РНЕ. Падкідалі ім сваю літаратурку, напрыклад. Пазней ужо з’явіўся каля-футбол і нацысцкія ідэі надоўга заселі ў мазгах значнай колькасці футбольных хулсаў. Сёння сітуацыя змяняецца. Мы ўжо ведаем іншых скінхедаў: «традаў», «шарпаў», «рэд-скіноў». Людзі, якія ў тэме, ужо не асацыююць скінхедаў з нацызмам.
— Вернемся да трэцяй хвалі панку…
— Калі казаць пра трэцюю хвалю, то тут яшчэ ўсё складаней…
Камерцыя і мода прыйшлі ў беларускі панк-рок. Увесь заходні свет даўно гэта перажыў, а да нас як заўсёды ўсё прыходзіць са спазненнем. З’явілася шмат гуртоў, якія выкарыстоўвалі форму, музычную абалонку, але зусім не разважалі пра сутнасць ідэяў панк-року. І такіх гуртоў стала шмат. І праз некаторы час проста стала непрыемна.
У сваю чаргу, прыхільнікі ідэйнай плыні анарха-антыфа-панк-року сталі яшчэ больш закрытымі ад грамадства. І жыццё ва ўмовах пастаяннай барацьбы і стрэсу гэта тлумачыць, але не апраўдвае. Замест таго, каб ісці ў народ са сваймі ідэямі, яны пераўтварыліся ў звычайную секту: закрытую, абмежаваную, непрыязную да ўсяго новага. І ўнутраная цэнзура стала настолькі моцнай, што з’явіліся свае непахісныя штампы, правілы, клішэ. Тыя, хто не ўпісваліся ў гэтыя рамкі, вельмі часта аб’яўляліся здрайцамі. Як я, напрыклад. Гэта самы вялікі іх мінус, бо людзі, якія думаюць, на мой погляд, павінны ўмець сумнявацца, успрымаць крытыку, і ставіцца да сябе з большай самаіроніяй.
Пра сябе маладога ды пра «Dzieciuki»
— Што можаш расказаць зараз, праз столькі гадоў, пра сябе маладога?
— Гэта няхай іншыя распавядаюць. Я шмат памыляўся. Быў маладым, гарачым. Менш сумняваўся. Менш самаіроніі. Зразумела, крыўдзіў людзей. Напэўна з-за маёй нястрыманасці і гарачнасці. Прашу прабачэння…
— Як панк паўплываў на тваё жыццё?
— Я працягваю жыць у панк-року. Калі ты маеш яго ў сэрцы, то ён там застанецца. І канешне, з’яўленне сям’і і дачкі значна адкарэктавала мае прыярытэты, але я дагэтуль займаюся музыкай. Дагэтуль падтрымліваю сувязі з кімсьці з тусоўкі.
Рэдка, але хаджу на кАнцы. Часцей на тыя, на якіх сам лабаю.
– Зараз ты адзін з вакалістаў гурта «Dzieciuki», але ці мог бы з’явіцца гэты гурт без панкаўскай глебы?
— Паспрабую адказаць за ўвесь гурт: адназначна не. Амаль усе музыкі гурта выйшлі з панк-року. Але не гэта галоўнае. Сам гурт «Dzieciuki» бачыўся нам з самага пачатку, як фолк-панк-гурт. Зразумела, што сёння мы эксперыментуем з гукам, з іншымі стылямі, але стрыжань, як нам падаецца на гэты момант, павінен застацца фолк-панковы.
— Мне вядома, што «Dzieciuki» былі ўспрыняты панк-тусоўкай вельмі неадназначна і некаторыя вас залічылі адразу ў здраднікі. З чым гэта звязана?
— Па вялікаму рахунку, гэтае пытанне больш не да нас, а да нашых крытыканаў, і я не збіраюся тут разводзіць нейкія дыскусіі. Мы шмат разоў выказвалі сваю пазіцыю па шмат якім пытанням і паўтарацца не мае сэнсу. Ёсць частка нейкіх тру-чыстых-панкаў, якія прызначылі сябе ідэйнымі непахіснымі панк-слупамі, нейкай панк-інквізіцыяй, калі хочаш. І вось наш гурт не ўкладаецца ў іхныя зашораныя рамкі. Выдатна! Нашае ўяўленне і панк-року, і свету ў цэлым, значна больш рознакаляровае. І можна б было нават паспрабаваць з імі падыскутаваць, але ж з большага іх крытыканства – хамства, адкрытая хлусня і злосныя абразы. З кім дыскутаваць?
— Ці атрымалася дасягнуць таго, аб чым вы ў тыя часы марылі?
— Складанае пытанне. Тым больш: што значыць пра што вы марылі? Мы шмат пра што марылі. Важнае іншае. Заўжды істотна што ты штосьці рабіў, а не стаяў у баку. І не грунтоўна: ты выйграў ці прайграў. Ты памыляўся, спатыкаўся, але жыў! Не існаваў. І мне не сорамна глядзець сваёй дачцэ ў вочы. Вось так адкажу.
Мікола Дзямідаў, belsat.eu