Азбука паліталогіі. Жыццё пад санкцыямі

«Краіна ўжо загнала сябе ў кут. Цяпер гэта ўжо нават не толькі кут, гэта дупа. Праўда, дупу, напэўна, таксама можна кутом назваць... » (Віктар Ерафееў, пісьменнік).

Бяда прыйшла адкуль не чакалі. У Татарстане, у прыватнасці, стала менш кліентаў як у звычайных прастытутак, так і ў эскортніц, паведамляе Inkazan Ru. Асабліва хвалююцца тыя жанчыны, у якіх ёсць нясплачаныя іпатэчныя крэдыты. Некаторым працаўніцам у такой сітуацыі даводзіцца шукаць дадатковыя крыніцы даходаў. Не заўважылі спаду толькі вэбкам-мадэлі, якія абслугоўваюць замежных кліентаў.Жрыцы кахання — не адзіныя ахвяры частковай мабілізацыі. Ваенны прызыў і вымушаная эміграцыя сотняў тысяч расіян прывялі да таго, што спажывецкая актыўнасць пачала слабець, і ў канцы верасня адбылося пераключэнне хатніх гаспадарак у рэжым эканоміі штодзённага спажывання пры частковай адмове ад неабавязковых выдаткаў (забавы, таксі і іншыя).
Свае праблемы — і ў Цэнтральнага банка Расіі. На думку аналітыкаў ЦБ, ваенная мабілізацыя прывяла да спаду спажывецкай актыўнасці, скарачэння працоўнай сілы і прыпыніла працэсы стабілізацыі эканомікі. Дэфіцыт кадраў, папярэджваюць яны, будзе стрымліваць прадукцыйнасць, якой наперадзе яшчэ давядзецца спраўляцца з адкладзенымі эфектамі санкцый, наступствамі нафтавага эмбарга і скарачэннем іншых экспартных паставак.

Своечасова сысці ў зіму

Як яно — жыць пад санкцыямі? Каб адказаць на гэта пытанне, не абавязкова гадамі назапашваць уласны досвед. На ўласных памылках вучацца дурні, разумныя ж імкнуцца вучыцца на вопыце іншых.
А павучыцца ёсць у каго. Возьмем, да прыкладу, Іран. Краіна жыве пад санкцыямі ўжо 43 гады. Дзякуй Ісламскай рэвалюцыі, якая скасавала ў 1979 годзе манархію і ўсталявала ўладу аятолаў. Краіна жыве, не адчуваючы праблем ні з незалежнасцю (гэта святое), ні з суверэнітэтам (і гэта святое). Праблемы ў Іране — з прыбыткам на душу насельніцтва. Ніяк ён не можа дасягнуць дарэвалюцыйнага ўзроўню.
У адрозненне ад Ірана Беларусь «нават ва ўмовах беспрэцэдэнтнага санкцыйнага ціску паспяхова развіваецца. Асабліва гэта тычыцца традыцыйных для нас галін прамысловасці і сельскай гаспадаркі. Мы здолелі пераарыентаваць экспарт, займаемся імпартазамяшчэннем, павялічылі пастаўкі ў Расію, Кітай і іншыя краіны, далёкія ад нас» (30.09.2022).
Наша ўменне пераарыентаваць экспарт выявілася ў яго падзенні на 3,2% за студзень-жнівень, што варта лічыць поспехам на фоне падзення імпарту на 11,3%. Як вынік — станоўчае сальда знешняга гандлю таварамі перавысіць паўмільярда «зялёных». Лепшай дапамогі нацыянальнай валюце і не прыдумаць.
«Які ўжо год мы пад санкцыямі, але тым не менш попыт на прадукцыю гігантаў машынабудавання велізарны» (01.09.2022). На жаль, афіцыйная статыстыка поспехі гігантаў машынабудавання сарамліва замоўчвае. Але каго гэта хвалюе? Урэшце не вялікагрузнымі аўтамабілямі жыве сярэднестатыстычны беларус. Хай скажа дзякуй, што, у адрозненне ад сярэднестатыстычнага еўрапейца, яму не даводзіцца ў душ хадзіць адзін раз на тыдзень і «займацца праннем» туалетнай паперы.
Архітэктары беларускай мадэлі выпрацавалі свой спосаб супрацьстаяння санкцыям. Яны імкнуцца іх не заўважаць. Вось, напрыклад: «Размовы аб тым, што дзесьці санкцыі, нейкая мабілізацыя, вайна, яшчэ штосьці — не прымаюцца. Забудзьцеся пра гэта. Вы павінны бачыць свой раён, сваіх людзей. Вы павінны своечасова пасеяць, сысці ў зіму, падняўшы зябліва, і рыхтавацца да веснавой сяўбы» (03.10.2022).

Паводле сцэнару «Канька-Гарбунка»

Згодна з трэцім законам Ньютана сіла дзеяння роўная сіле процідзеяння. Але гэта справядліва ў свеце, што падсправаздачны натуральным навукам. У свеце чалавечых адносін маштабныя наступствы здольныя выклікацца і нязначнымі прычынамі. Гэтую асаблівасць наглядна ілюструе біблейская прымаўка «Хто пасее вецер, пажне буру».
Па прыклады далёка хадзіць не давядзецца. Ініцыяваная Крамлём «спецаперацыя» за лічаныя месяцы перарасла ў супрацьстаянне цывілізацыйнага маштабу і пагражае перарасці ў Трэцюю сусветную вайну.Паводле Уінстана Чэрчыля, «генералы заўсёды рыхтуюцца да мінулых войнаў». Аднак і сучасныя палітыкі ў не меншай ступені схільныя пакутаваць на такі ж грэх.
«Адна з гіпотэз, — піша аналітык нафтагазавых рынкаў Сяргей Вакуленка, — якая ляжала ў аснове стратэгічнага плана расійска-ўкраінскай вайны, відавочна, меркавала, што гандаль з Расіяй, у першую чаргу ў энергетычнай сферы, нясе Еўропе істотныя эканамічныя выгады, ад якіх Захад наўрад ці адмовіцца дзеля абароны тэрытарыяльнай цэласнасці Украіны і яе незалежнасці ад расійскага ўплыву. Гіпотэза была правільная ў частцы выгоды, але аказалася памылковай у частцы гатоўнасці Захаду ахвяраваць сваім эканамічным дабрабытам у супрацьстаянні з Расіяй».
Урок Другой сусветнай вайны, калі таксама былі ў модзе развагі пра немагчымасць маштабнай вайны ў Еўропе з прычыны цеснага перапляцення эканамічных інтарэсаў вялікіх дзяржаў, не пайшоў на карысць.
На жаль (для Крамля), энергетычны рычаг не спрацаваў. Еўропа здолела падрыхтавацца да зімы без расійскага газу, і пагроза энергетычнай блакады не падарвала, а хутчэй умацавала еўрапейскае адзінства. Наскочыла каса на камень. Захад абраў сцэнар маштабнага энергетычнага і эканамічнага крызісу, аднак не пайшоў на палітычнае пагадненне з Крамлём.
Вялікая верагоднасць развіцця падзей па сцэнары, апісаным у казцы пра «Канька-Гарбунка». Нагадаю, прэтэндэнты на руку дзяўчыны — Іван-Дурань і немалады цар — вырашылі пераадолець крызіс у адносінах і сталі паслядоўна даваць нырца ў катлы са сцюдзёнай вадой, з кіпенем і кіпячоным малаком. Чым гэта выпрабаванне скончылася для Івана і цара — вядома.
***
Аптымісты сцвярджаюць, што расіян пасля крызісаў 1991, 1998, 2008 і 2014 гадоў цяпер ужо нічым не спалохаць. Вопыт — сын памылак цяжкіх — зразумела, яшчэ нікому не перашкаджаў. У тым ліку і вопыт па пераадоленні крызісаў. Аднак неабходна памятаць, што папярэднія крызісы Расія пераадольвала разам з астатнім светам, а цяпер яна аказалася ў ізаляцыі, што істотна павысіла яе шанец паўтарыць лёс цара з казкі.