Галіна Каржанеўская. ПРАБЛЕМА. Партыя бяздзейнасці
Нідзе людзі гэтак не раскрываюцца, як у грамадскіх чынніках. Нагледзелася на ўсялякіх: прастадушыных і хітрых, адкрытых і зачыненых наглуха, істэрычных і годных, прыязных і агрэсіўных.
Значная частка тых, з кім па роду дзейнасці маем справу, гэта баязлівыя. Яны баяцца звальнення з працы, санкцый з боку начальства альбо яшчэ чагось. Часам яны баяцца свайго ценю. Чалавечы страх
даходзіць да паталогіі.
Незнаёмая жанчына распавяла, як у іх паліклініцы без пашпартоў, праз аддзел кадраў пагалоўна падпісвалі супрацоўнікаў за дзеючага. Дык яна назаўтра адшукала мой тэлефон і напрамілы Бог прасіла
інфармацыю нікуды не даваць, інакш ёй “дадуць не той укол”. Адным словам — баялася за жыццё!
Некаторыя пенсіянеры апасаюцца не толькі за сябе, але і за сталых дзяцей (што працуюць у дзяржустанове, у банку, у ахове, займаюцца бізнесам…), і тады нават бяскрыўдную паперыну за чыстую
ваду або льготны праезд падпісаць не рашаюцца.
Людзям цяжка асмеліцца сказаць “не”, калі клічаш на мерапрыемства ці на сустрэчу. Абыходзяцца адгаворкамі: “заняты”, “шмат працы”,
“малое дзіця”, “я падумаю”, “параюся з мужам”, “на мяне пакінулі ўнукаў” і т.п. А матулі па тэлефоне ўстройваюць сапраўдныя
допыты: хто, адкуль, з якой патрэбай… Пры тым, што дзіцёнку за трыццаць!
Мамачкі мяне падчас дзівяць. Адна, напрыклад, прызнаецца: “Я за Лукашэнку буду галасаваць заўсёды. — Чаму? — У мяне дачка працуе ў іспалкоме. Я не хачу, каб прыйшоў іншы і
яе прагналі”. Невядома, чаго тут болей — хвалявання за крывінку ці звычайнай меркантыльнасці. Узровень першай, карнявой чакры, якая адказвае за выжывальнасць!
У абыякавасці да будучыні Беларусі спаборнічаюць усе пласты насельніцтва — ад прыкормленага чынавенства да вайсковых пенсіянераў, што так і не заўважылі скону Савецкага Саюза.
Але самая нязносная катэгорыя суачыннікаў — гэта знявераныя. Іх можна аднесці да “партыі бяздзейнасці”. У 90-х людзі глытнулі свежага паветра: выходзілі на мітынгі,
баранілі Курапаты, адстойвалі нацыянальныя каштоўнасці. На дух не прымаючы існуючай у грамадстве сітуацыі, сёння яны не здольны варухнуць пальцам, каб нешта зрабіць для яе паляпшэння.
Падпісацца за прэтэндэнта? — Усё роўна не пройдзе.
Паставіць подпіс пад калектыўным зваротам? — Нічога не зменіцца.
Пайсці назіральнікам? — Дык выбараў жа няма.
Якраз яны ў недзяржаўнай прэсе больш за іншых крытыкуюць “слабую” апазіцыю — чаму на талерачцы не паднясе ім справядівую ўладу. Спадары, падніміцеся з канапаў! Узмацніце
сабой нашы парадзелыя пасля 2010 года шэрагі.
І паспрабуй такому давесці, што адсутнасць рэальнага выбару ў краіне неабходна зафіксаваць: падлічыць яўку, зверыць лічбы “іхнія” і “нашы”, засведчыць шматлікія
парушэнні, дакументальна аформіць вынікі і гэтак далей. Усё гэта патрабуе немалых намаганняў, сілы духу, ведання працэдуры, смеласці ўрэшце, каб супроцьстаяць адладжанай дзяржаўнай
сістэме.
Сярод прынцыпова абыякавых да палітыкі, як я заўважыла, шмат прадстаўнікоў хрысціянскіх цэркваў, асабліва праваслаўнай. Вядомае выслоўе “Бог терпел и нам велел” зрабілася іх
жыццёвым крэда. Калі пакора лічыцца вышэйшай цнотай, а слова “смирение” кожны разумее як хоча, калі царкоўнаслужыцелі не бачаць адрознення паміж асабістым і сферай грамадскіх
інтарэсаў, тады праблематычна чакаць ад вернікаў нейкай актыўнасці.
Пра выбары, якіх “няма”, варта сказаць асобна. За шмат гадоў інстытут выбараў у нас дыскрэдытаваны цалкам. Ад усёй выбарчай працэдуры засталася пустая абалонка, імітацыя. Тое, што
С.Калінкіна вобразна назвала “ложной беременностью”. Дакладней не скажаш! Розніца толькі ў тым, што прэзідэнцкая масоўка загадзя плануе адсутнасць “дзіцяці” і пры
тым усяляк яго хваліць і ўзносіць.
Задача ЦВК і дзяржаўнай прэсы — абставіць працэс як мага праўдападобней. У іх “свае” міжнародныя назіральнікі (вось каму лафа!), “свае” несапраўдныя
мясцовыя — як быццам ад грамадскіх арганізацый і партый. Хіба ў нас ёсць партыі па-за асяроддзем апазіцыі?
Л.Ярмошынай давялося публічна патлумачыць, чаму ў мясцовыя выбарныя камісіі зноў не трапілі прадстаўнікі ад апазіцыйных структур. Яны, ці бачыце, у канфлікце з уладамі! А нашы жаночыя камісіі павінны
правесці выбарчы спектакль у камфортным душэўным стане, без усялякіх патрасенняў, нечаканасцей і “рэкамендацый”.
Мне вядома, як напружвае старшынь і сакратароў сама прысутнасць чужых вачэй. Некаторыя камісіі трасе яшчэ і таму, што іх кіраўніцтва захавала вернасць старым традыцыям і мусіць рабіць банальныя
ўкіды. (Раней скрыні называлі урнамі, што больш дакладна: служаць для смецця.) Перадавыя сілы зла адкінулі гэтую архаіку: запакаваўшы бюлетэні, яны падбіраюць патрэбныя працэнты на калькулятары. Усё
роўна ніхто пакункі не пералічыць і за руку не зловіць.
Вось чаму мне падаюцца запозненымі прапановы грамадзян наконт празрыстых скрыняў, адмысловых пячатак і ўсяго іншага. Можна расслабіцца. Спрактыкаванага шулера не абыграеш. Эрозія маралі ў дзяржаве
дасягнула такой ступені, што дазваляе ўсё!
На гэтым грамадскім тле, на гатым астылым папялішчы, дзе мала засталося жывога, можна было б так не надзімацца ў прадчуванні чарговай перамогі. Мы ўсе ведаем ёй цану — нават той, хто гэтую
цану вымушана альбо дабраахвотна плоціць.
Васіль Быкаў пісаў, помніцца, пра такую з’яву, як сервілізм. Сервільнасць — тое самае, што і халопства, халуйства, прыслужніцтва, лакейства. Лакеям у нас добра плоцяць, і яны вельмі
стараюцца не ўпасці з запяткаў “залатой карэты”. Аднак напрошваецца пытанне: ці трэба ўжо так згінацца, слугуючы сістэме? Што, за правільна падлічаныя галасы таксама ўшпіляць
“не той укол?”