Хто арыштуе Лукашэнку?

Еўрапейскі парламент прыняў чарговую рэзалюцыю па Беларусі. Гэтым разам дакумент атрымаўся грунтоўным: ён ахапіў, бадай, усе сферы, у якіх беларускі рэжым парушае правы чалавека і міжнароднае права. Дакумент аналізуе Валер Карбалевіч на «Радыё Свабода».

Падобнага кшталту дакумэнты прымаюцца рэгулярна. Папярэдняя рэзалюцыя ЭП адносна Беларусі прымалася ў сакавіку.

Варта зазначыць, што рэзалюцыі ЭП ня маюць абавязковай сілы — толькі рэкамэндацыйны характар. Тым ня менш яны адлюстроўваюць хаду думак, настроі эўрапейскай палітычнай эліты.

Гэтым разам дакумэнт атрымаўся грунтоўным. Здаецца, ён ахапіў усе сфэры, у якіх беларускі рэжым парушае правы чалавека і міжнароднае права. Прыняцьцю рэзалюцыі папярэднічаў выступ у ЭП Сьвятланы Ціханоўскай.

ЭП чарговы раз заклікае вызваліць усіх палітзьняволеных, вітае эўрапейскі выбар дэмакратычнай супольнасьці Беларусі, лічыць важным яе ўсяляк падтрымліваць. Таксама эўрадэпутаты зьвяртаюцца да краінаў ЭЗ з прапановай спрасьціць беларускім палітычным эмігрантам працэдуру выдачу візаў і дазволаў на жыхарства, а таксама аказаць падтрымку тым беларусам, у якіх сканчваецца тэрмін дзеяньня беларускіх дакумэнтаў. Апошняе цяпер асабліва актуальна.

ЭП заклікае інстытуты ЭЗ і дзяржавы-чальцы вывучыць магчымасьць дазволіць прадстаўнікам беларускіх дэмакратычных сілаў на чале з Сьвятланай Ціханоўскай прадстаўляць Беларусь «на двухбаковых і шматбаковых форумах, у прыватнасьці, у рамках палітыкі «Ўсходняга партнэрства». Калі такая лінія будзе вытрымлівацца, то гэта можа падвысіць міжнародную вагу Аб’яднанага пераходнага габінэту і, наадварот, зьнізіць вагу афіцыйнага Менску.

У рэзалюцыі адзначаецца, што Беларусь ператвараецца «ў дэ-факта дзяржаву-сатэліт» РФ, і гучыць  папярэджаньне, што трэба быць гатовымі да фактычнай анэксіі ці акупацыі Расеяй Беларусі. З гэтай нагоды ЭП лічыць, што ЭЗ «павінен распрацаваць агульную стратэгію захаваньня незалежнасьці Беларусі і пераходу Беларусі да дэмакратыі з удзелам міжнародных інстытутаў, такіх як АБСЭ, Рада Эўропы і G7».

Гэта вельмі важны тэзіс. Шкада, што ЭЗ зь вялікім спазьненьнем пачынае разумець: беларускае грамадзтва ва ўмовах дыктатуры сёньня ня ў стане ўплываць на свой лёс; нявырашанасьць унутрыпалітычнага крызісу ператварае Беларусь у крыніцу міжнароднай канфліктагеннасьці, дэстабілізатара рэгіянальнай бясьпекі; без удзелу міжнародных інстытуцый вырашыць беларускі крызіс наўрад ці ўдасца.

Эўрадэпутаты лічаць патрэбным узмацненьне санкцыяў ЭЗ супраць Беларусі, заклікаюць Міжнародны алімпійскі камітэт і іншыя міжнародныя спартовыя фэдэрацыі не дапускаць спартоўцаў зь Беларусі і Расеі да ўдзелу ў Алімпійскіх гульнях 2024 году ў Парыжы або любых іншых міжнародных спартовых мерапрыемствах.

І як вішанька на торце: ЭП заклікаў Міжнародны крымінальны суд разгледзець магчымасьць выдачы ордэра на арышт Аляксандра Лукашэнкі.

Ня першы раз ЭП уздымае гэтае пытаньне. 9 студзеня 2023 году дэпутаты ЭП большасьцю галасоў прынялі рэзалюцыю аб стварэньні спэцыяльнага трыбуналу для прыцягненьня да адказнасьці палітычнага і вайсковага кіраўніцтва Расеі і Беларусі за агрэсію супраць Украіны. Падобны тэзіс гучаў і ў рэзалюцыі Эўрапарлямэнту ад 15 сакавіка гэтага году.

У цяперашняй рэзалюцыі ЭП згадка аб прыцягненьні Лукашэнкі да міжнароднай крымінальнай адказнасьці зафіксаваная ў трох пунктах. Па-першае, у пункце 15 рэзалюцыя заклікае да «крымінальнага перасьледу беларускіх службовых асобаў, якія саўдзельнічаюць у фальсыфікацыях выбараў, нясуць адказнасьць за сур’ёзныя парушэньні правоў чалавека і злачынствы супраць чалавечнасьці». Хоць прозьвішча Лукашэнкі тут ня згадваецца, але маецца на ўвазе.

Па-другое, у пункце 17 рэзалюцыя заклікае Міжнародны крымінальны суд разгледзець магчымасьць выдаць ордэр на арышт Аляксандра Лукашэнкі за гвалтоўны вываз дзяцей з акупаваных Расеяй земляў Украіны. Гаворыцца пра датычнасьць да такіх дзеяньняў менавіта «самога Лукашэнкі». Раней такі ордэр выдалі на арышт прэзыдэнта Расеі Ўладзімера Пуціна і ўпаўнаважанай у правах дзіцяці ў РФ Марыі Львовай-Бяловай.

Нарэшце, па-трэцяе, ЭП лічыць (пункт 19), што «спэцыяльны міжнародны трыбунал па расьсьледаваньні агрэсіі, учыненай Расеяй супраць Украіны, павінен валодаць юрысдыкцыяй для расьсьледаваньня злачынстваў ня толькі Пуціна і расейскага палітычнага і вайсковага кіраўніцтва, але таксама і беларускага кіраўніцтва; таму заклікае інстытуты ЭЗ і дзяржавы-чальцы прыняць усе неабходныя меры для забесьпячэньня крымінальнага перасьледу беларускіх службовых асобаў, якія зьяўляюцца саўдзельнікамі злачынстваў агрэсіі, ваенных злачынстваў, злачынстваў супраць чалавечнасьці і злачынстваў генацыду, учыненых супраць Украіны».

Магчыма, нехта скажа, што гэтая рэзалюцыя ні на што не ўплывае і для Лукашэнкі яна як камарыны ўкус. Аднак, як бы тое ні было, пагроза міжнароднага крымінальнага перасьледу, нават у выглядзе пужалкі, гэта дадатковая соль на душэўныя раны.

Акрамя таго, такія закіды маюць непасрэдныя палітычныя наступствы. Абвінавачаньне ў ваенных злачынствах, якое выносіць Эўрапарлямэнт, адзін з найважнейшых палітычных інстытутаў Эўразьвязу, гэта таўро, яно ўжо ня зьнікне і нікуды ня дзенецца. Цень гэтага абвінавачаньня цяпер будзе навісаць над любымі магчымымі перамовамі Захаду з афіцыйным Менскам і, зразумела, абцяжарваць іх. У пэўным сэнсе яно спальвае для Лукашэнкі масты на Захад.