Расійскі кантэнт на беларускім ТБ. Рэзаць баяцца, а замяшчаць няма чым

Хваля публікацый, перадач расійскіх СМІ нібыта пра рост у нас русафобіі (з адкрытым пасылам аўтараў: маўляў, за Украінай не ўсачылі, зараз не выпусціць бы Беларусь) прымушае ізноў вярнуцца да праблемы гарантыі беларускіх інтарэсаў у нацыянальнай інфармацыйнай прасторы.

Мінск можа зноў патрапіць на мушку

Так, Беларусь і Расія афіцыйна з'яўляюцца саюзнікамі. Але і перш за з'яўляліся, аднак у 2010 годзе, на этапе чарговага абвастрэння супярэчнасцяў, хаўрусніцтва не перашкодзіла Маскве паказаць па НТВ цэлы цыкл фільмаў «Хросны бацька». Серыял быў відавочна накіраваны на дыскрэдытацыю Аляксандра Лукашэнкі (згадваліся «эскадроны смерці», знікненне палітычных апанентаў, былі і асабістыя выпады).
На гэта Беларускае тэлебачанне адказала паказам інтэрв'ю тагачаснага прэзідэнта Грузіі Міхаіла Саакашвілі, які быў у той час (пасля неаб'яўленай расейска-грузінскай вайны 2008 года) каласальным раздражняльнікам для Крамля. Здавалася б, 15 хвілін эфіру з Саакашвілі ў адказ на цыкл перадач — дробязь. Але, верагодна, прыём падзейнічаў. Хоць у тым, што «Хросны бацька» ў выніку сышоў на «не», галоўную ролю адыгралі, безумоўна, зусім іншыя фактары (Масква і Менск знайшлі кампраміс у інтэграцыйнай спрэчцы).
Тады Расія вельмі хацела, каб Беларусь прызнала адабраную ад Грузіі Абхазію і Паўднёвую Асецію, але задаволілася абяцаннем беларускага кіраўніцтва падумаць над гэтым і падпісаннем дамоваў аб мытным саюзе ЕўрАзЭС. У выніку Крэмль зняў беларускага прэзідэнта з мушкі тэлеаб'ектыва і больш не ставіў палкі ў колы пры пераабранні на наступны тэрмін (выбары адбыліся ў снежні 2010 года).
Але хто ведае, хто будзе заўтра адвечным ворагам, а хто адвечным сябрам. Памятаеце, у антыўтопіі Джорджа Оруэла Акіянія, згодна са свежымі газетамі, заўсёды ваявала з Усходазіяй і сябравала з Еўразіяй, а ва ўчорашніх было наадварот.

Расія сама «каго заўгодна можа павучыць»

З паслання прэзідэнта Расіі Уладзіміра Пуціна, якое прагучала 1 снежня, высветлілася, што створаныя яе ворагамі «заказныя інфармацыйныя кампаніі, вынаходніцтвы і ўкід кампраматаў, ментарскія павучанні ўсім ужо парадкам надакучылі — калі спатрэбіцца, мы і самі каго заўгодна можам павучыць, але мы разумеем меру сваёй адказнасці і сапраўды шчыра гатовыя прыняць удзел у вырашэнні сусветных і рэгіянальных праблем».
Уласна, «калі» у гэтым кантэксце недарэчна, бо прапагандысцкія рэсурсы «Спадарожнік» і RT ўжо даўно нясуць сваю службу за межамі Расеі. Не выпадкова 23 лістапада Еўрапарламент прыняў рэзалюцыю аб барацьбе з расійскай прапагандай. Там сярод іншага сцвярджаецца, што Расія вядзе прапаганду супраць Еўразвяза і краін Усходняга партнёрства, а значыць і супраць Беларусі.
У апошнія гады беларускае кіраўніцтва выконвае ўсе ўяўляльныя адміністрацыйныя меры для кантролю над нацыянальнай інфармацыйнай прасторай. Аднак магчымасць мадэраваць кантэнт гібрыдных беларуска-расійскіх тэлеканалаў і выключэнне з сетак уласна чыста расійскіх каналаў не дае чаканага эфекту, у прыватнасці з-за наяўнасці спадарожнікавых антэн.
Па дадзеных «САТЫА», 48,17% беларусаў глядзіць гібрыдны канал «НТВ-Беларусь», пры гэтым 21% — расійскі канал НТВ. Гэты канал у абодвух фарматах з'яўляецца адным з лідэраў на беларускім рынку.
Беларускія ўлады не карыстаюцца цэнзурнымі прыладамі ў дачыненні да расейскіх тэлеканалаў, калі ў перадачах няма прамых выпадаў супраць Лукашэнкі, хоць значную частку расійскага кантэнту паказваюць айчыннай аўдыторыі ў запісе.
Так, напрыклад, расійскі Першы канал 24 лістапада паказаў у прамым эфіры ток-шоў «Суседзі. Час пакажа», падчас якога праводзіліся прамыя паралелі паміж стаўленнем украінскага і беларускага грамадства да Расіі і гаварылася пра рост русафобіі ў Беларусі. 25 лістапада гэтую перадачу паказаў беларускі канал АНТ, які запускаўся ў свой час для замяшчэння расійскага канала ОРТ (цяперашні Першы канал), але выкарыстоўвае значную частку кантэнту замяшчальнага канала.
Варта адзначыць, што, па дадзеных «САТЫА», ОНТ глядзіць 65,58% беларусаў, а расійскі Першы канал — доля, якая менш статыстычнай хібнасці. Аднак па той прычыне, што АНТ выкарыстоўвае кантэнт расійскага тэлеканала, глядзельнасць гэтых запазычаных перадач перавышае аўдыторыю тэлеканала «Беларусь 1» (50,63%).
Зрэшты, і Белтэлерадыёкампанія актыўна выкарыстоўвае расійскі кантэнт — набывае фільмы і перадачы расійскіх вытворцаў. Не выпадкова намеснік кіраўніка Адміністрацыі прэзідэнта Беларусі Ігар Бузоўскі ў траўні выказаў заклапочанасць тым, што доля расійскага кантэнту ў беларускіх СМІ даходзіць да 65% — «гэта таксама нас не павінна не насцярожваць з пункту гледжання культуры нацыянальнай, у тым ліку інфармацыйнай бяспекі».

Ці могуць беларускія каналы замясціць расійскі кантэнт?

Калі разважаць тэарэтычна, гэта магчыма. Але практычна адказ будзе «не».
У Беларусі робяцца спробы ствараць уласны высокарэйтынгавых кантэнт, але па вялікім рахунку хапае рэсурсаў толькі на навагоднія музычныя праграмы ды яшчэ штотыднёвыя грамадска-палітычныя ток-шоў. Нават гаваркія галовы ў студыі з арганізацыйнай пункту гледжання каштуюць дорага, не кажучы ўжо пра сучасных музычных шоў, менавіта таму менеджэры беларускіх тэлеканалаў не бачаць альтэрнатывы куплі расійскага кантэнту.
У нейкай ступені ўраўнаважыць расійскі кантэнт на беларускіх тэлеканалах можна было б за кошт ўкраінскага. У 2014 годзе прэзідэнты Беларусі і Украіны змаглі дамовіцца аб супрацоўніцтве ў гэтым пытанні. Іншая справа, што на ўзроўні выканаўцаў рашэнне не выканана і сёння.
Падобна на тое, што беларускі бок хацеў бы атрымаць танны ўкраінскі забаўляльны кантэнт з захаваннем кантролю на сваім баку (напрыклад у выглядзе гібрыднага беларуска-ўкраінскага тэлеканала). Кіеву ж болей зручна атрымаць магчымасць трансляваць свой дзяржаўны тэлеканал на беларускую аўдыторыю (тэлеканал «Беларусь 24» даступны ўкраінцам).
Як высветлілася, украінскі бок гатовы прапанаваць толькі супрацоўніцтва з дзяржаўным інавяшчальным тэлеканалам «UA | TV  Іномовлення України», які акурат не асабліва моцны ў забаўках — ён у асноўным планамерна адбівае расійскія атакі ў інфармацыйнай вайне. Зрэшты, і на «Беларусь 24» забаўляльны кантэнт і кінафільмы складаюць менш за 50%.
У цэлым няцяжка зразумець, што беларускім уладам менш за ўсё патрэбна некантралюемая замежная інфармацыйная прадукцыя. Пры гэтым беларускае кіраўніцтва гатова трываць расійскія інфармацыйныя перадачы, бо Крэмль вельмі раўніва сочыць, каб іх не перакрывалі, ды і беларуская аўдыторыя да іх прывыкла, а менеджэры беларускіх тэлеканалаў ведаюць у «Астанкіна» усе хады-выхады.
На моцную ж альтэрнатыву патрэбныя перш за ўсё фінансы, якіх у Беларускага тэлебачання сёння няма. Беларускія тэлеканалы безнадзейна адсталі ў тэхналогіі вытворчасці тэлеперадач, амаль не здымаюцца тэлесерыялы, а адзіны прадукт, які тут могуць больш-менш інтэнсіўна выпускаць, — навіны.
Для выкарыстання ж у процівагу расійскаму іншага замежнага кантэнту — украінскага, брытанскага, польскага, нямецкага і іншага — патрэбна палітычная воля. Гэта немагчыма без змены карціны свету ў галовах беларускіх кіраўнікоў.
Паводле naviny.by