«На чамаданах, але без візы»: гуманітарныя візы Германіі застаюцца для дысідэнтаў недаступнымі
Месяц таму Міністэрства ўнутраных спраў Германіі абвясціла аб аднаўленні выдачы гуманітарных віз для дысідэнтаў і пераследаваных грамадзян Расіі і Беларусі. Гэтае рашэнне было сустрэта з палёгкай сотнямі заяўнікаў, якім на радзіме пагражае рэальная небяспека. Аднак за гэты месяц рэальнага прагрэсу ў візавых справах большасць тых, хто чакаў, так і не адчула: мараторый, зняты на паперы, працягвае дзейнічаць для многіх, хто знаходзіцца пад пагрозай.
Год чакання без выніку: драма аднаго кейса
Сітуацыя, у якой апынуўся расіянін Ягор (імя зменена), наглядна дэманструе ўсе праблемы візавай бюракратыі. У чэрвені 2024 года, калі прамой пагрозы яшчэ не было, Ягор падаў дакументы на гуманітарную візу «на ўсялякі выпадак» з-за валанцёрскага супрацоўніцтва з нямецкай арганізацыяй.
Пасля падачы заяўкі справа зацягнулася амаль на год. МЗС Германіі толькі аднойчы ўдакладніў дэталі яго кейса і на пяць месяцаў заціх. Аднак на пачатку 2025 года наступіў той самы «ўсялякі выпадак»: арганізацыя, з якой супрацоўнічаў Ягор, была прызнана «непажаданай», а ФСБ прыйшла з вобыскамі ў памяшканне, дзе ён павінен быў выступаць.
Малады чалавек апісвае свой стан як «адчуванне пастаяннай трывогі», калі даводзіцца кожны вечар «чысціць ноўтбук і тэлефон ад перапісак», каб пазбегнуць абвінавачвання па экстрэмісцкім артыкуле.
Спрабуючы паскорыць працэс, Ягор звярнуўся па дапамогу да дэпутата Бундэстага ад Левай партыі Клары Бюнгер. Палітык, якая адказвае за прававую палітыку і бежанцаў, адгукнулася на яго ліст. У адказе DW яна пацвердзіла, што працэдура атрымання права на жыхарства ў Германіі «непразрыстая» і «зацягнутая», і простыя людзі «не могуць у адзіночку справіцца з уладамі» ФРГ.
Менавіта дзякуючы запыту дэпутата Бюнгер удалося высветліць, што ў дакументацыі кейса Ягора закралася памылка: чыноўнікі памылкова ўказалі, што заяўнік чакае рашэння не ў Расіі, а ў Тайландзе.
«Працягваем знаходзіцца ў падвешаным стане»
Праблемы з візамі закранулі нават сусветна вядомых дысідэнтаў. Аляксей Маскалёў, які пераследуецца з 2022 года з-за антываеннага малюнка яго дачкі Машы (затрыманы, дарэчы, у Беларусі), пацвердзіў DW, што за месяц пасля абвяшчэння аб аднаўленні праграмы ў яго сітуацыі, якая знаходзіцца ў адной з краін СНД, «ніякіх змен не адбылося». Ён, як і многія, «працягвае знаходзіцца ў падвешаным стане».
Аляксей Маскалёў і яго дачка Маша
Аб адсутнасці бачнага прагрэсу таксама паведаміла Настасся Буракова, заснавальніца праекта дапамогі расійскім дысідэнтам за мяжой «Каўчэг». Па яе словах, «на практыцы пакуль не моцна прыкметныя нейкія змены, так што яшчэ рана казаць, што працэс зрушыўся для заяўнікаў».
Заяўнікі і арганізацыі, якія ім дапамагаюць, аднагалосна скардзяцца на нявызначанасць і зацягнутасць працэдуры. Дэпутат Клара Бюнгер падкрэсліла, што працэс выдачы гуманітарных віз патрабуе не проста аднаўлення, а кардынальных змен.
«Перш за ўсё неабходна стварыць празрыстую працэдуру, зразумелую для заяўнікаў і якая падлягае судоваму кантролю», — заявіла Бюнгер. Яна таксама адзначыла, што немагчыма зразумець, па якіх крытэрыях улады Германіі прымаюць тое ці іншае рашэнне.
Падобную крытыку выказваюць і «Рэпарцёры без межаў» (RSF). Дырэктар іх нямецкага аддзялення, Аня Остэрхаус, назвала аднаўленне выдачы гуманітарных віз «сімвалічным». Па яе словах, нават пасля адмены мараторыя «работнікі СМІ, якія знаходзяцца пад сур'ёзнай пагрозай, па-ранейшаму пазбаўлены доступу да праграм абароны».
Такім чынам, на фоне афіцыйнага зняцця мараторыя, у працэдуры выдачы гуманітарных віз захоўваюцца высокія бар'еры. У МЗС Германіі ў адказ на запыт DW паведамілі, што хуткасць прыняцця рашэння «залежыць ад абставін канкрэтнага выпадку», але для тысяч дысідэнтаў гэтыя словы гучаць як чарговае бюракратычнае апраўданне.
Пакуль Германія не прадставіла новых крытэрыяў і тэрмінаў, лёс сотняў заяўнікаў застаецца нявызначаным. Аб'яўленне аб аднаўленні праграмы гуманітарных віз аказалася хутчэй сімвалічным жэстам, чым рэальнай палітыкай. І пакуль улады ФРГ не зробяць канкрэтных крокаў, дысідэнты з Расіі і Беларусі будуць працягваць жыць у чаканні — паміж страхам і надзеяй.