Віктар Шэндэровіч: Яны даверыліся фюрэру, ён вырашаў за іх 20 гадоў, і ўсё гэта задавальняла расійцаў

Як словы «Мы за мір» прывялі да вайны. Вядомы расійскі пісьменнік і публіцыст — аб цане масавай падтрымкі Пуціна.

— Сёння ўсе войны аформленыя як барацьба за мір, — цытуе Віктара Шэндэровіча «Салідарнасць» са спасылкай на «Эхо Баку». — Гітлер таксама змагаўся за мір, калі памятаеце: Польшча нападала на Германію, і ў небяспецы былі немцы ў Аўстрыі, і вакол былі ворагі вялікай Германіі…

У гэтым сэнсе мы за мір. Дэмагагічна — так, зразумела. Фактычна Расія сёння — краіна-агрэсар, Пуцін названы вайсковым злачынцам, і гэта ўжо не назаўсёды, вядома, але надоўга. Гэты сюжэт не скончыцца, пакуль пуцінская Расія не будзе пакараная.

І ў гэтым сэнсе, калі казаць пра нацыю цалкам, не пра асобных яе прадстаўнікоў, не пра Уліцкую, Сарокіна і Ахеджакаву — гісторыю, як мы ведаем, цікавяць сярэднеарыфметычныя значэнні — расейцы агрэсары, і расійцы будуць плаціць за свой злачынны інфантылізм, як мінімум. Гэта самае мяккае пазначэнне таго, што адбылося.

Яны даверыліся фюрэру, ён вырашаў за іх 20 гадоў, і ўсё гэта задавальняла расійцаў, таму што суправаджалася іпатэкамі, іншамаркамі, магчымасцю адпачываць замест Алупкі ў Анталіі, павысіўся ўзровень і гэтак далей. І большасць расійцаў абсалютна задавальняла, што нехта за іх думае, ім не прыходзіла ў галаву, што трэба мяняць уладу, а нам, хто казаў пра неабходнасць мяняць уладу і кантраляваць яе, круцілі пальцамі ля скроні, называлі «дэмшызай»…

Сёння прыйшоў час расплаты за інфантылізм.

Рускія хочуць вайны, таму што яны яе вядуць.

Ведаеце, залаты шар у Стругацкіх або пакой з фільма «Сталкер» выконваюць жаданні чалавека — сапраўдныя, а не тое, пра што ён кажа. Казаць можна пра падтрымцы брацкага ўкраінскага народа, але мы вядзем крывавую вайну, забіваючы мірных грамадзян. І вядома, Расія за гэта будзе плаціць.

Віктар Шэндэровіч тлумачыць, з чаго склалася зафіксаваная расійскай сацыялогіяй большасць тых, хто падтрымлівае «спецаперацыю па дэнацыфікацыі», упарта не называючы яе вайной:

— Адкуль гэтая лічба — больш за 70%? Пры аўтарытарных, таталітарных рэжымах няма, не можа быць ніякай сацыялогіі. Сацыялогія пачынаецца з таго, што чалавек не баіцца размаўляць, што ён свабодна дыхае. У амерыканца нічога не замрэ ўнутры ад таго, што ён выкажа пазіцыю за Трампа ці супраць Трампа, ніводнаму нічога не будзе за тую ці іншую пазіцыю.

У Расіі, дзе страх стаў дамінуючым грамадскім пачуццём, дзе за пост у фэйсбуку можна адправіцца ў лагер сёння, а ўжо з працы за няслушную палітычную пазіцыю пачалі выганяць даўно — мяне выгналі 22 гады таму— якая можа быць сацыялогія?

Каго «запісваюць» у падтрымку Пуціна? Мы маем справу альбо з абалваненай часткай насельніцтва, з проламі оруэллаўскімі, з якіх ніякага попыту проста таму, што яны не здольныя думаць, таму што галава на плячах — гэта яшчэ не гарантыя мозгу ўнутры, а проста галава. Альбо са змоўшчыкамі, якія ўсё выдатна разумеюць, але ў іх выхад вонкі ўжо зачынены. Альбо з часткай падтрымкі, вельмі значнай— гэта стакгольмскі сіндром, боязь прызнацца сабе, што адбываецца.

Акрамя магчымасці атрымліваць інфармацыю ёсць жа жаданне або нежаданне яе атрымліваць. Неатрыманне інфармацыі аказваецца вельмі ўтульным, выгадным. А не верыць Пуціну — нявыгадна, таму што ты павінен разламаць свой мозг.

Калі ты пераканаешся, што Пуцін хлусіць, ты павінен нешта зрабіць: выйсці з пікетам, падаваць голас. Калі ў табе ёсць рэшткі рэфлексіі і ты не гатовы прызнаць сябе маўклівай абыякавай скацінай, трэба неяк адаптаваць гэта новае веданне да сваіх паводзін. І далёка не ўсе на гэта здольныя. Стакгольмскі сіндром цалкам ахапіў Расію. Хтосьці аддае сабе справаздачу: нешта не тое, а астатнія проста на інстынктыўным узроўні кідаюцца ад інфармацыі...У 2014 годзе я стаяў у цэнтры Масквы ў пікеце — сёння гэта ўжо немагчыма, а тады яшчэ мяне ўзгаднялі, міма ездзілі мянты, мяне пазнавалі, перагаворваліся: браць, не браць. Пакуль я стаяў паўгадзіны з плакацікам «вайна з Украінай — ганьба і злачынства», ад няма чаго рабіць глядзеў рэакцыі на свой плакат. Хтосьці не разумеў наогул, аб чым гаворка: глядзелі як баран на новыя вароты, не ведалі, аб чым гаворка, і дзівіліся, што адбываецца.

Але палова з тых, хто праходзілі міма — адводзілі вочы. Гэта былі людзі, якія выдатна разумелі, што гэта вайна, што гэта ганьба і злачынства. Але я іх як бы уцягваў у сваю антыўрадавую дзейнасць. Я іх раздражняў у гэты выходны дзень. Яны ішлі па пакупкі, яны гулялі з дзецьмі, а тут я, які вяртае іх у непрыемную рэальнасць…

Хаванне вачэй — сведчанне цяжкага стакгольмскага сіндрому, калі чалавек баіцца даведацца праўду. Значна ўтульней сказаць, што ўсё не так проста, што ўкраінцы таксама вінаватыя, а дзе вы былі восем гадоў таму і вось гэта вось усё. І большасць традыцыйна аддае перавагу гэтай ментальнай утульнасці.

У тыя ж Лужнікі іх звозілі працоўнымі калектывамі, панурых рабоў, і не выпускалі вонкі, нават у туалет. І давалі толькі агульныя планы, з птушынага палёту паказвалі масы: вялікае майстэрства Канстанціна Эрнста, Лені Рыфеншталь нашай. Яны ціснуць масай, але кошт падтрымкі не даражэй бензіну ў аўтобусах, якімі іх звозілі ў Лужнікі.