Максім Багдановіч: 10 фактаў пра чалавека і паэта

Сёння — дзень нараджэння класіка беларускай літаратуры і аднаго з найвядомейшых у свеце беларускіх паэтаў Максіма Багдановіча. Прапануем вам цікавыя факты з жыцця класіка, многія з якіх вы, напэўна, не ведалі.

Факт 1

Паходзіў з сям’і этнографа і фалькларыста Адама Багдановіча, а прабабуля паэта Рузаля Асьмак была вядомай у сваёй вёсцы Халопенічы казачніцай. Так што можна з пэўнасцю сказаць, што літаратурны талент у нашага класіка быў у крыві. Халопеніцкія казкі, запісаныя па памяці Адамам Багдановічам, некалькі гадоў таму пабачылі свет у выдавецтве «Янушкевіч».

Факт 2

Максім Багдановіч рана страціў маці: яна памерла ад сухотаў, калі хлопчыку было 5 гадоў. Смяротная хвароба перадалася і яму. Пасля смерці жонкі бацька Адам Багдановіч разам з дзецьмі пераехаў у Ніжні Ноўгарад, дзе ажаніўся другі раз, але і гэты шлюб скончыўся трагічна: другая жонка неўзабаве таксама памерла. Трэці раз ён пабраўся шлюбам з роднай цёткай Максіма, ад якой меў яшчэ пецярых дзяцей — натуральна, што даглядаць за старэйшымі сынамі ўжо не было як. Так што дзяцінства паэта прайшло ў адсутнасці сям’і як такой. Сябры адзначалі, што малады Багдановіч часта прыходзіў да іх у госці, як быццам шукаючы той сямейнай утульнасці, якой яму заўсёды не ставала. Часцей за ўсё падставай завітаць у госці былі кнігі, якія Максім цягаў з бацькавай бібліятэкі — у тым ліку такім шляхам папулярызуючы беларускую мову і культуру сярод сваіх рускіх сяброў.

Факт 3

Адам Багдановіч адзначаў, што рысы знешнасці Максім «падабраў» ад яго, а вось характар быў хутчэй матчын — мяккі, жаноцкі. Магчыма, дзякуючы характару і жыццёвым абставінам будучы паэт умеў знаходзіць агульную мову з самымі рознымі людзьмі. У сваіх успамінах сябры паэта адзначалі, што ён «ніколі не ўмеў гаварыць пра дробязі». Максім мог разгаварыць самотнага выкладчыка, які часта «зазіраў у бутэльку», ці, напрыклад, цяжарную жанчыну. Аднакласнік паэта ў яраслаўскай гімназіі Дыядор Дэбольскі пісаў: «В 1911-1912 году, когда я уехал в Москву, Максим продолжал бывать в нашей, той же квартире; в ней оставался отец и старший мой брат, недавно женившийся. Вот с его женой, Марией Ивановной, тогда ждавшей первого ребёнка, Максим и подружился, ... он писал: “ребёночек у М.И. обозначается очень явственно”. И вот эта беременность, вызываемое ею самочувствие, ощущения движения младенца особенно и интересовали Максима, и он выспрашивал о всём этом с таким интересом и так просто, что Маруся, мы так её звали, так же просто и отвечала, словно разговаривала с самым близким человеком».

Факт 4

Максім Багдановіч любіў дзяцей. Калі ў сям’і названага вышэй Дэбольскага нарадзілася пляменніца Вераніка, то лепшым сябрам для яе стаў ніхто іншы, як Максім. Ён пісаў ёй кранальныя дзіцячыя вершыкі, і менавіта яе імя мае знакамітая паэма Багдановіча.

Факт 5

Праз свой мяккі і сціплы характар, паводле сведчанняў сяброў, Максім Багдановіч ніколі не быў у тэатры, на канцэртах і вечарах, якія ладзіла гімназія: ён губляўся сярод незнаёмых людзей, і пра тое, каб пайсці куды-небудзь проста патанчыць, як гэта любілі яго аднакласнікі, і гаворкі не было. Нават на вуліцы ён паводзіў сябе так, быццам хацеў стаць незаўважным.

Максім Багдановіч на паштоўках

Факт 6

Паэт — гэта не толькі што і як ён піша, але яшчэ і як ён чытае. Багдановіч пачынаў чытаць вершы ў манеры, якой сёння называюць «манерай Бродскага» — працяжна, нараспеў, крыху падвываючы. Але хутка пачуў, як тое самае робіць нейкі масковец, і больш ніколі да такой практыкі не вяртаўся. Чытаў вершы пераважна на памяць.

Факт 7

Нягледзячы на тое, што яго бацька быў мовазнаўцам, сам Максім ніякіх замежных моў не вывучаў, але затое вельмі хацеў, каб у яго зборніку «Вянок» былі эпіграфы на французскай мове. Іх яму дапамагала выбіраць сястра яшчэ аднаго аднакласніка Рафаіла Какуева Варвара. Імя другой сястры Какуевай дало назву знакамітаму акравершу Багдановіча «Анна».

Факт 8

Вершы Максіма Багдановіча часта крытыкавалі за русізмы, а вось бацька паэта Адам Багдановіч ухваляў выкарыстанне рускіх форм сынам. Ён лічыў, што створаная тагачасная беларуская літаратурная мова павінна была абапірацца на старажытнарускую глебу — маўляў, менавіта старажытнаруская мова дапамагла рускім стварыць свой «высокі стыль». Польскі ж уплыў і выкарыстанне простай сялянскай мовы ў публічнай прасторы ён лічыў недапушчальным:
«В своё время я говорил покойному сыну: напиши им, т.е. вам, нашенивцы, — почему они не черпают от общерусского источника, древней литературы, как это делали Пушкин, Гоголь и проч. Вы этот источник проморгали, очевидно, исходя из ложного мнения, что это чуждый белорусам язык. ... Введя же в литературный оборот застенковые словечки, вы лишили себя возможности индивидуализировать деревенскую речь, т.е. создать “низкий стиль” — и теперь не различишь: кто это говорит — автор или деревенская баба из Галькоў, Баркоў и Узнацкаго?»

Факт 9

У Мінску за ўсё сваё жыццё беларускі класік правёў толькі 5 месяцаў. Будучы ўжо вельмі хворым (сухоты актыўна адбіралі жыццёвыя сілы), ён пастаянна пісаў і дапамагаў сябрам у «Беларускай хатцы». Аркадзь Смоліч, адзін з найбліжэйшых мінскіх сяброў паэта, сведчыў, што знакаміты верш «Пагоня» Багдановіч напісаў у гарачцы. Зоська Верас, якая разам са Смолічам таксама пастаянна была побач, згадвае, што Максім часта заставаўся ў «Беларускай хатцы па вечарах», нават калі тэмпература была 38-39, і пісаў.

Факт 10

За 5 мінскіх месяцаў Багдановіч ні разу не наведаў доктара. Ён прывёз лекі з сабой з Расіі і прымаў толькі іх. Пра паездку ў Крым і неабходнасць нешта рабіць з цяжкім станам здароўя з Максімам размаўляў усё той жа Аркадзь Смоліч. Зоська Верас успамінала, што ніякі збор грошай з сяброў на лячэнне Багдановічу быў немагчымы: яны лічылі гэта нетактоўным і непрымальным. У Ялту паэт паехаў з дапамогай Уладзіміра Фальскага і камітэта «Таварыства помачы ахвярам вайны». Штосьці было і з уласных грошай Максіма: ён працаваў да апошняга, нешта зарабляў, адкладваў і нічога не траціў.

Максім ехаў Крым некалькі сутак: цягнік доўга прастойваў праз занесеныя снегам шляхі, — і з-за незапланаванай затрымкі трое сутак Максім Багдановіч быў галодны (сябры сабралі яму ў дарогу толькі бутэрброды і фрукты). Ялта сустрэла паэта няветліва. Гаспадыня, у якой Багдановіч наймаў кватэру, эканоміла на паліве, і таму і без таго хвораму арганізму, відаць, такія ўмовы сталі апошняй кропляй.

Цяпер ужо вечна маладому беларускаму класіку тады было 25 гадоў.