На кінафестывалі «Лістапад» прадставяць рэтраспектыву новай класікі эстонскага кіно

Эстонскі інстытут кіно прадставіць фестывальнай публіцы «Лістапада» праграму лепшых эстонскіх фільмаў апошніх гадоў, у якую ўвайшло 5 гульнявых і 3 дакументальныя карціны. Гэта працы, якія па тых ці іншых прычынах не паказваліся ў ранейшых рэдакцыях фестывалю, але якія фестывальная дырэкцыя лічыць найбольш важнымі ў найноўшай гісторыі эстонскага кіно. У іх ліку — карціны-ўдзельнікі «оскараўскай гонкі», пераможцы міжнародных кінафестываляў, уладальнікі нацыянальных узнагарод, самыя яркія праекты новага пакалення рэжысёраў Эстоніі, а таксама прыклады удалых капрадукцый.

Адкрые рэтраспектыву гістарычная драма «1944» (2016, рэж. Элмо Нюганен) — гэта погляд на Другую сусветную вайну вачыма эстонцаў, калі салдаты аказваліся па розныя бакі канфлікту і вымушаныя былі ваяваць супраць сваіх суайчыннікаў, сяброў і родных. Адрасаваны маладому пакаленню, гэты фільм у першы тыдзень пракату сабраў у кінатэатрах Эстоніі рэкордная колькасць гледачоў, зрабіўшы стужку самым наведваемым эстонскім фільмам усіх часоў. Фільм, у якім ёсць адсылкі да класічнага рамана Эрыха Марыі Рэмарка «На Заходнім фронце без пераменаў», быў намінаваны на прэмію «Ніка» як лепшы фільм краін СНД і Балтыі. У верасні 2016 года на кінафестывалі краін СНД і Балтыі «Кінашок» быў уганараваны прызам за лепшую аператарскую працу. «1944» — гэта трэцяя поўнаметражная кінаработа Элмо Нюганена, які з'яўляецца адной з галоўных фігур эстонскага тэатра: ён ужо амаль 25 гадоў кіруе Талінскім Гарадскім тэатрам. У 2003 годзе яго дэбютны фільм «Імёны ў граніце» быў паказаны на Мінскім МКФ «Лістапад».
Іншая гістарычная стужка «Бакавы вецер» (2014, рэж. Марці Хельд) звернутая да падзей масавай дэпартацыі эстонцаў у Сібір у рамках сталінскай праграмы па «ачыстцы прыбалтыйскіх рэспублік ад антысавецкага, крымінальнага і сацыяльна небяспечнага элемента». У аснову гісторыі ляглі рэальныя лісты і дзённік дэпартаваных эстонкі Эрны, адрасаваныя мужу, якога савецкая ўлада прысудзіла да турэмнага зняволення. Чорна-белы фільм быў цалкам зняты ў тэхніцы «жывыя карціны» (tableaux vivants). На падрыхтоўку кожнай з 13 такіх «карцін», шмат у чым натхнёных палотнамі Жана-Франсуа Міле і Каспара Давіда Фрыдрыха, сыходзіла ад двух да шасці месяцаў і адзін дзень здымак. Фармальны на першы погляд прыём сімвалізаваў застылае для герояў карціны час, што дазволіла крытыкам параўноўваць гэтую карціну з творчым метадам Андрэя Таркоўскага. Дэбют 27-гадовага рэжысёра Марці Хельд здзейсніў фурор на кінафестывалі ў Таронта, а на Варшаўскім кінафестывалі ганараваўся прыза экуменічнага журы, якое назвала яго «кінематаграфічным рэквіемам па ўсіх нявінна пацярпелым жыхарам Усходняй Еўропы».
У межах рэтраспектывы будзе прадстаўлена адна з лепшых эстонскіх карцін 2000-х «Восеньскі баль» (2007, рэж. Вейко Ыунпуу), у свой час абяцаная, то так і не паказаная на Мінскім МКФ з цэнзурных меркаванняў. Дзеянне гэтай «чорнай» трагікамедыі разгортваецца ў вядомым спальным раёне Таліна Ласнамяэ, дзе жывуць у асноўным рускія і не самыя паспяховыя прадстаўнікі сталічнага сярэдняга класа. На прыкладзе лёсаў шасці герояў фільм бліскуча раскрывае тэму меланхалічнай штодзённасці быцця, зазіраючы, нібы ў замочную свідравіну, у душы людзей, туга па моцным пачуццям. Карціна атрымала галоўны прыз праграмы «Гарызонты» 64-га Венецыянскага МКФ, стаўшы першым эстонскім фільмам, адабраным на найстарэйшы кінафестываль свету. «Восеньскі баль» быў таксама ўключаны ў кінапраграму нью-ёркскага музея сучаснага мастацтва МоМA на правах канцэптуальнага фільма з краін былога Савецкага Саюза. Фільм прынёс славу свайму аўтару Вейко Ыунпуу, чыя карціна «Free Range. Балада аб адабрэнні свету» ўдзельнічала ў конкурснай праграме Мінскага МКФ «Лістапад» у 2014 годзе.
Карціна «Па грыбы» (2012, рэж. Тоомас Хусаар) — сатырычная камедыя з элементамі трылера — таксама выклікала шырокі рэзананс у сябе на радзіме і была прызнана эстонскімі крытыкамі лепшым фільмам года. Галоўны герой стужкі — высокапастаўлены чыноўнік, якога заўважылі ў растраце дзяржаўных грошай. Разам з жонкай, падабраўшы па дарозе на курорт-рокера, ён адпраўляецца ў лес за грыбамі, дзе губляецца. Яго лясная «адысея», на працягу якой ён вымушаны змагацца з холадам, голадам і страхам перад невядомасцю, прыводзіць героя да своеасаблівага ачышчэнню.
Адзін з самых знакамітых фільмаў рэтраспектывы — антываенная драма «Мандарыны» (2013, рэж. Заза Урушадзэ) — стала першым у гісторыі эстонскім фільмам, што патрапіў ў шорт-ліст намінантаў на прэмію «Оскар» у катэгорыі «Лепшы замежны фільм». Дзеянне карціны, знятай у капрадукцыі з Грузіяй, разгортваецца падчас грузіна-абхазскага канфлікту 1992 г. у Абхазіі, у сяле эстонскіх перасяленцаў. Пад дахам дома мірнага селяніна Іва аказваюцца байцы супрацьлеглых бакоў. Адзін з самых моцных бакоў фільма — бліскучы акцёрскі ансамбль на чале з выдатным эстонскім акцёрам Лембітам Ульфсакам, якія згулялі легендарныя ролі ў фільмах савецкай эпохі «Легенда пра Тыле», «Мэры Попінс, да пабачэння», «Згуба 31-га аддзела». У фільме таксама зняўся грузінскі акцёр Міхаіл Месхі, узнагароджаны на «Лістападзе-2012» прызам за лепшую мужчынскую ролю за ўдзел у іншы карціне Зазы Урушадзэ «Апякун». Ужо вядома, што фільм «Мандарыны» прадставіць сам рэжысёр Заза Урушадзэ, які сёлета ўзначаліць журы асноўнага конкурсу ігравога кіно ММКФ «Лістапад».
Дакументальная карціна «Цяжкія падмосткі» (2015, рэж. Тоомас Ярвет) — гэта гісторыя Махера, палестынскага танцора і былога палітвязня. Змагаючыся з кансерватыўнасцю грамадства, ён спрабуе паставіць першы ў горадзе Рамала танцавальны перформанс. Сцэны рэпетыцый, а ў іх прымаюць удзел танцоўшчыкі з розных краін, у тым ліку — Эстоніі, змяняюцца яркімі сольнымі выступамі героя ў самых нечаканых месцах: пасярод ажыўленай вуліцы, на вяршыні ўзгорка. Фільм быў паказаны на самых буйных фестывалях дакументальнага кіно, уключаючы IDFA і DocPoint. Рэжысёр фільма Тоомасу Ярвету — выпускнік праграмы Berlinale Talents — атрымаў у гэтым годзе прыз за лепшы эстонскі фільм на МКФ у Пярну.
Для таго каб зняць фільм «Хрыстос жыве ў Сібіры» (2015, рэж. Яак Кільмі, Арбо Таміксаар), здымачная група амаль на год пасялілася ў сібірскай тайзе. Прыватныя гісторыі герояў, якія жывуць у самай вялікай у Расіі рэлігійнай суполцы, аб'ядноўваюцца ў займальны аповяд і падымаюць сур'ёзныя пытанні сям'і і веры. Рэжысёры карціны — Арбо Таміксаар і ўладальнік Спецыяльнага прыза журы ММКФ за фільм «Дыска і ядзерная вайна» Яак Кільмі.
Завершыцца рэтраспектыва фільмам «Арво Пярт — нават калі я ўсё страчу...» (2015, рэж. Дорыян Супіна), у якім адзін з найвялікшых кампазітараў сучаснасці Арво Пярт разважае аб прызначэнні музыкі і сэнсу жыцця.
Паказы фільмаў адбудуцца на фестывальных пляцоўках кінатэатраў «Піянер», «Перамога», «Мір», а таксама Музея гісторыі беларускага кіно.
Дырэкцыя галоўнага кінападзеі года — Цэнтр візуальных і выканальніцкіх мастацтваў «АРТ Карпарэйшн». Арганізатары — Міністэрства культуры Рэспублікі Беларусь, Мінскі гарадскі выканаўчы камітэт пры ўдзеле Белтэлерадыёкампаніі, Нацыянальнай кінастудыі «Беларусьфільм», Беларускага саюза кінематаграфістаў.