11 фактаў пра Плошчу-2006, якія вы маглі не ведаць

Пасля прэзідэнцкіх выбараў 19 сакавіка на Кастрычніцкую плошчу выйшлі дзясяткі тысяч пратэстоўцаў, а на наступны дзень у цэнтры Менску паўстала намётавае мястэчка. Пасля быў начны штурм і разгон шэсця 25-га сакавіка. Радыё Свабода сабрала 11 фактаў пра гістарычныя пратэсты вясны 2006-га. 



Ад 25-ці год да смяротнага пакарання

Напярэдадні пратэстнай акцыі тагачасны старшыня КДБ Сцяпан Сухарэнка паведаміў пра тое, што апазіцыя рыхтуецца да «сілавой акцыі з выбухамі і падпаламі» і дзеянні тых, хто выйдзе на плошчу будуць разглядацца як «тэрарызм». Агучана была і адказнасьць — да 25-ці год. 

Тады ж улады паведамілі пра баевікоў, якіх рыхтавалі за мяжой і якія павінны былі атруціць жыхароў Менску з дапамогай пацукоў.

Гэтыя словы былі самыя запамінальнымі з вуснаў Сухарэнкі за ўсю яго кар’еру ў спецслужбах.

Плошчу планавалі ў Парку Горкага

Спрагназаваць, як будуць паводзіць сябе ўлады ў дзень галасавання, было цяжка — тое, што людзям далі сабрацца і на Кастрычніцкай не было спецназу, стала нечаканасцю для многіх, у тым ліку для выбарчых штабоў кандыдатаў.

Са словаў Аляксандра Мілінкевіча, яго штаб рыхтаваўся да намётавага мястэчка ў парку Горкага 19-га сакавіка. У выніку палітык заклікаў прайсці шэсцем да плошчы Перамогі і ўскласці кветкі. Намёты паставілі на наступны дзень і незалежна ад выбарчых штабоў Мілінкевіча і Казуліна.

Снег не быў штучны

19 сакавіка ў раёне Кастрычніцкай была моцная завіруха. Такога снегу ня памяталі многія карэнныя менчукі, якія ўдзельнічалі ў акцыі. Дагэтуль многія лічаць, што снегам «стралялі» адмысловыя гарматы.

Хто паставіў першы намёт?

Яшчэ колькі месяцаў у апазыцыйным асяродку вяліся спрэчкі аб асобе, якая ўсталявала першы намёт. Калі запытаць удзельнікаў тых падзей, можна пачуць некалькі версій — дзяўчыны з «Вольнай моладзі», Тацяна Елавая (яна пасля заснавала рух супраціву «Бунт»), латышы ці эстонцы, Дзяніс Мазур з паплечнікамі ці Дзяніс Дзянісаў. Пра апошняга так напісала «Наша Ніва», праўда ў інтэрвію з ім жа. І гэта зноў выклікала спрэчкі ў камэнтарах.

Падобная сітуацыя і з іншым знакамітым персанажам Плошчу-2006: маладзёнам, які ўскочыў з бел-чырвона-белым сцягам на «сотку» і праехаў такім чынам уздоўж Кастрычніцкай — яго імя дагэтуль невядомае.

Куды яны хадзілі ў прыбіральню?

Пра тое, што ў намётавым мястэчку кепскія санітарныя ўмовы, без перапынку паведамляла беларускае тэлебачанне. Выказаўся нават Лукашэнка, сказаўшы, што многія дэманстранты самі папрасіліся ў турму і былі «удзячныя міліцыя», бо ўмовы ў мястэчку былі настолькі кепскія. 

Трэба прызнаць, што каб так было сапраўды, міліцыя прыклала шмат намаганняў — перадаць біяпрыбіральню у мястэчка, ачэпленае амапаўцамі было ня проста, некалькі спробаў праваліліся, а людзей арыштоўвалі і збівалі. Але ў выніку прыбіральня ў намётавым мястэчку з'явілася і размясцілася роўна над каналізацыйным люкам. Праўда, чэргі ў прыбіральню былі вялікія і многія пратэстоўцы хадзілі ў прылеглыя да Кастрычніцкай кавярні і Макдональдз. Такія вылазкі не заўжды сканчваліся бяспечна — амапаўцы часта арыштоўвалі людзей, якія выходзілі з Плошчы. 

Плошчу Каліноўскага прыдумалі Сіўчык і Арлоў

Кастрычніцкую плошчу ўдзельнікі пратэсту перайменавалі ў Каліноўскага, адпаведны транспарант з'явіўся ў намётавым мястэчку. Прапанавалі гэта пісьменьнік Уладзімір Арлоў і палітык Вячаслаў Сіўчык.

А NRM засьпяваў на Плошчы прыпеў сваёй новай песьні — «Хай варожыць гадзючнік варожы, усё роўна мы перажожам»

Ахова, каменданты і салідарнасць

Патрапіць у намётавае мястэчка было няпроста. Існаваў «уваход» у выглядзе некалькіх вартаўнікоў, нехта «знутры» павінен быў ведаць чалавека, які спрабуе ўвайсці. 

Намётавае мястэчка мела сваіх кіраўнікоў, яны называліся каменданты. Нягледзячы на спантанны выгляд пратэсту, пэўная арганізацыя прысутнічала — многія моладзевыя арганізацыі мэтанакіравана працавалі на Плошчу, а падчас яе дастаўлялі новыя намёты, ежу ды вопратку. Хоць усё гэта неслі і простыя людзі — дзясяткі бабулек прыносілі хатнюю ежу ды швэдры, бізнэсоўцы давалі грошы і дастаўлялі ежу з рэстаранаў. Дарэчы, адным з вялікіх страхаў удзельнікаў намётавага мястэчка — што нехта з гэтых бабулек прынясе піражкі са слабіцельным. Гэта з улікам чэргаў у прыбіральню магло быць, але не адбылося. 

Новыя аўтазакі для Плошчы

Звыклыя для вока беларуса зялёныя «каробачкі»-аўтазакі ўпершыню былі задзейнічаны падчас разгонў ў ноч з 23-га на 24-га сакавіка. Чорная амапаўская форма, каваныя боты і пальчаткі-кастэты таксама з'явіліся менавіта тады.

Аўтазак

На Плошчы арыштавалі больш за 400 чалавек, сотні сядзелі да выбараў, а падчас намётавага мястэчка за кратамі апынуліся дзесяткі чалавек. Судзілі дэманстрантаў ва ўсіх мінскіх судах, на разгляд адной справы адводзілася 10-15 хвілінаў. У сталічных ізалятарах не хапала месцаў, частку людзей адправілі сядзець у Жодзіна. 

25-га сакавіка кідалі шумавыя гранаты

Шэсце, якое ўзначаліў Аляксандар Казулін жорстка разагналі байцы спецназу з часткі 3214, супраць пратэстоўцаў ужывалі шумавыя і дымавыя гранаты. Наогул, такая жорсткая рэакцыя ўладаў — страх перад рэвалюцыямі, якія адбываліся побач. У 2006-м людзі думалі пра Майдан, рэвалюцыі ў Белградзе і Тбілісі. А па ўсёй краіне былі разлепленыя налепкі «Сення Украіна — заўтра Беларусь»

Знікненьне Лукашэнкі

На такі тэрмін ён ніколі не знікаў. Па ТБ яго паказалі праз некалькі дзён пасьля выбараў, а наступны раз толькі 8-га красавіка, падчас інаўгурацыі.

Яе, дарэчы, на восем дзён перанеслі. 

Дух Плошчы

Плошча стала апошнім акордам для вядомай у 2000-х арганізацыі «ЗУБР», зніклі і некалькі іншых ініцыятываў, актыўных падчас тых выбараў.

Тым не менш, разгоны, пасадкі і крымінальныя справы не спрычыніліся да заняпаду настрояў — Мілінкевіч ствараў свой «Рух», тысячы маладых людзей насілі значкі з чырвонымі крыламі «За Свабоду», у красавіку адбыўся шматтысячны Чарнобыльскі шлях. Пра Плошчу здымалі фільмы, пісалі кніжкі і апавядалі легенды. Намётавае мястэчка ўспрымалася як перамога альбо прынамсі яе пачатак.