Медыяпрастора як поле бою: ці па плячы такая перамога дэмсілам?
Інтэрнэт і разнастайныя сацсеткі даўно сталі палітычным інструментам, які актыўна выкарыстоўваюць як дэмакратычныя палітыкі, так і аўтарытарныя рэжымы. Пра гэта гаварыла Святлана Ціханоўская на палях сёлетняй Мюнхенскай канферэнцыі.
Святлана Ціханоўская на Мюнхенскай канферэнцыі ў 2022 годзе. Фота: Прэс-служба Офіса Святланы Ціханоўскай
Лідарка беларускіх дэмсіл Святлана Ціханоўская выступіла на Мюнхенскай канферэнцыі па кібербяспецы. Там яна расказала пра працу з вялікімі тэхналогіямі і супрацьдзеянне прапагандзе ва ўмовах дыктатуры.
«У нас інфармацыйная вайна, і гэта, можа быць, наша галоўнае поле бою», — сказала яна ў інтэрв'ю «Recorded Future News».
Унутры Беларусі практычна немагчыма зрабіць што-небудзь бачнае, паколькі людзі баяцца помсты нават за невялікія акты сабатажу. У Беларусі ўжо амаль 1500 палітычных зняволеных, і гэтая колькасць расце з кожным днём, кажа Ціханоўская.
Як і ў Расіі, незалежныя СМІ ў Беларусі пазначаныя як «экстрэмісцкія», а журналістам пагражае судовы пераслед. Актывісты апазіцыі спрабуюць прарвацца скрозь сцяну цэнзуры Лукашэнкі, выкарыстоўваючы лічбавыя інструменты. Але ёсць адна перасцярога: ім патрэбна дапамога глабальных тэхналагічных кампаній.
Супрацьдзеянне прапагандзе
Супрацьдзеянне прапагандзе ў дэмакратычнай краіне адрозніваецца ад супрацьдзеяння ёй ва ўмовах дыктатуры, сказала Ціханоўская ў сваім выступе на галоўнай сцэне MCSC.
Беларускі рэжым не заахвочвае праверку фактаў і крытычнае мысленне. Фактычна, калі КДБ, выявіць, што беларусы сочаць за апазіцыйным рухам або незалежнымі СМІ ў Інтэрнэце або падтрымліваюць іх, яны могуць быць прысуджаныя да турэмнага зняволення тэрмінам да шасці гадоў.
З гэтай прычыны многія беларусы выкарыстоўваюць два тэлефоны: адзін для праверак КДБ, а другі — для чытання рэальных навін, а не спансаванай дзяржавай прапаганды.
Глядзіце таксама
Актывісты апазіцыі таксама спрабуюць выкарыстоўваць усе платформы, якія не забароненыя ў Беларусі, уключаючы TikTok і YouTube. «Калісьці яны выкарыстоўваліся для забавы, але цяпер гэта палітычны інструмент», — сказала Ціханоўская.
Цяжкасці падахвочваюць людзей стаць «больш творчымі», калі гаворка ідзе пра доступ да інфармацыі, дадала яна.
Але пакуль тыя, хто выступае супраць рэжыму, спрабуюць дастукацца да аўдыторыі ўнутры краіны, дыктатура таксама вывучае і выкарыстоўвае кіберпрастору ў сваіх інтарэсах, напрыклад, атакуючы сродкі масавай інфармацыі і распаўсюджваючы фэйкавыя навіны.
Паводле слоў Ціханоўскай, прапаганда Лукашэнкі ў асноўным паўтарае расійскія наратывы, напрыклад, адлюстроўвае ўкраінцаў ворагамі Беларусі, сцвярджае, што Захад «прагніў наскрозь» і што будучыня беларускага народа «знаходзіцца ў руках Расіі».
Большасць беларускамоўных людзей не вераць гэтай прапагандзе, кажа яна. Многія з іх, напрыклад, у 2020 годзе не былі перакананыя ў тым, што Лукашэнка перамог на выбарах, і выйшлі на вуліцы пратэставаць супраць яго.
Людзі ў Беларусі актыўна шукаюць інфармацыю, і гэта важна. Яны не вераць таму, што транслюе дзяржаўнае тэлебачанне. Замест гэтага яны выкарыстоўваюць VPN або іншыя тэлефоны для доступу да надзейных крыніц навін.
Праца з буйнымі тэхналогіямі
Устанаўленне кантактаў з гэтай актыўнай аўдыторыяй у Беларусі не ўяўляе вялікай праблемы, але паўплываць на апанентаў і асоб, блізкіх да Лукашэнкі, уключаючы яго апарат і вайскоўцаў, вельмі складана, гаворыць Ціханоўская.
«Нам не хапае дапамогі і магчымасцей у медыяпрасторы, і Лукашэнка гэта ведае, — дадае яна. — Ён спрабуе знішчыць СМІ і пасадзіць журналістаў у турму, таму людзі баяцца атрымліваць доступ да альтэрнатыўнай інфармацыі».
Глядзіце таксама
Беларускія праваахоўныя органы таксама спрабуюць распаўсюджваць сваю ўласную прапаганду ў сацыяльных сетках. Напрыклад, калі КДБ затрымлівае людзей, яны прымушаюць іх прызнацца перад камерай у злачынствах, якіх яны не здзяйснялі, а затым прасоўваюць гэтыя відэа ў інтэрнэце.
Ціханоўская сказала, што яе каманда вядзе перамовы з буйнымі тэхналагічнымі кампаніямі, такімі як «Google», «Meta» і «TikTok», у спробе абмежаваць доступ да такіх відэа і распачаць іншыя дзеянні супраць дыктатуры.
Яшчэ адзін спосаб, якім big tech можа дапамагчы апазіцыі, — гэта прасоўваць арыгінальны беларускі кантэнт на роднай мове замест расійскай.
Паводле слоў Ціханоўскай, паколькі беларуская мова не карыстаецца шырокай папулярнасцю ў інтэрнэце, мясцоваму кантэнту цяжка заваяваць папулярнасць па-за межамі Беларусі, паколькі ў сацыяльных сетках пераважна прадстаўлены рускамоўны кантэнт.
«Як мы можам умацаваць нашу мову і нашу нацыянальную ідэнтычнасць, калі мы не можам належным чынам выкарыстоўваць іх у інтэрнэце?»
У лічбавай барацьбе за дэмакратыю, паводле слоў беларускай нацыянальнай лідаркі, «тэхналагічныя кампаніі могуць быць нават больш магутнымі, чым палітыкі».
«Інтэрнэт — гэта поле бою, і мы павінны перамагчы там і прымусіць усе тэхналагічныя кампаніі быць больш адказнымі і ўважліва сачыць за тым, каму яны дапамагаюць», — сказала яна.