Сталінскія расстрэлы ў Віцебску: статыстыка і праўда жыцця
Ігар Станкевіч, даследчык сталінскага тэрору на Віцебшчыне, прэзентаваў вынікі сваёй працы: ён сістэматызаваў звесткі пра ахвяраў сталінізму, расстраляных у Віцебску і ваколіцах горада.
Прэзентацыя праходзіла ў межах кампаніі “Забітыя, але не забытыя”, і адбылася ў віртуальным фармаце, праз Skype, бо ва ўмовах эпідэміі каронавірусу сустракацца ў рэале не пажадана.
Усе, хто далучыўся да прэзентацыі, змаглі даведацца, хто былі па нацыянальнасці тыя людзі, якіх расстралялі па надуманым абвінавачанням у шпіянажы або антысавецкай агітацыі, дзе яны працавалі, з якіх раёнаў паходзілі, калькі часу правялі за кратамі.
На думку Ігара Станкевіча, такія звесткі ведаць сёння неабходна:
— Людзей заўсёды больш цікавяць гісторыі, чымсьці лічбы. А калі мы пачынаем разглядаць лёсы канкрэтных людзей, якія прайшлі праз гэтыя сталінскія жорны, то спрачацца з гэтым ужо не магчыма — казаць, што сталінскіх рэпрэсій не было, або яны былі не такімі маштабнымі. Тут ужо ўключаецца іншая логіка і іншая аргументацыя.
Паводле гісторыка Ігара Кузняцова, які таксама далучыўся да прэзентацыі, звесткі пра ахвяраў сталінізму характарызуюць канкрэтны рэгіён. І хаця глабальных адрозненняў няма, выглядае, што НКУС даводзілі планы па знішчэнні “ворагаў народу” ў Мінску або ў Віцебску:
— Па сацыяльным паходжанні сялян, расстраляных увогуле па БССР, было 51%, у Мінску — 58%, у Віцебску — 72%. Рабочых па БССР — 30%, у Мінску — 16%, у Віцебску — 10%. Па інтэлігенцыі па БССР — 15%, у Мінску — 15%, у Віцебску — 12% расстраляных.
Разлікі Ігара Станкевіча паказваюць, што сярод расстраляных у Віцебску больш за ўсё было беларусаў, палякаў і латышоў. Што большасць ахвяраў мелі пачатковую або нясконсаную пачатковую адукацыю, што расстрэлы ў Віцебску і ваколіцах распачаліся ў жніўні 1937-га і скончыліся ў студзені 1939-га.
Даследчык прааналізаваў персанальныя звесткі з “Адкрытага спісу” — абагульненай базы рэпрэсаваных. Вядома, што гэты спіс далёка не поўны, і што даведацца ўсе імёны і прозвішчы можна будзе толькі тады, калі будуць рассакрэчаны архівы КДБ.
Ганна Ліпка, Беларускае Радыё Рацыя