Мінскім пагадненням па Данбасе пяць гадоў: ці чакаць Мінска-3?

Праз пяць гадоў пасля падпісання мінскія дамоўленасці па Данбасе так і не былі выкананыя. Цяпер яны перажываюць свайго роду спробу рэанімацыі. Поспех можа быць выгадны не толькі Кіеву, але і Маскве.

Калі пагадненне аб міры не выконваецца на працягу пяці гадоў, яно мёртвае ці яшчэ жывое? У выпадку з мінскімі дамоўленасцямі па Усходняй Украіне (Мінск-2) адказ не відавочны. З аднаго боку, так і не рэалізаваны цалкам ні адзін з 13 пунктаў Комплексу мер па выкананні мінскіх пагадненняў, падпісанага 12 лютага 2015 года прадстаўнікамі Расіі, АБСЕ, Украіны і кіраўнікамі самаабвешчаных "ДНР" і "ЛНР". Стральба працягваецца, гінуць людзі. З іншага боку, Кіеў дамогся сваёй мэты — прасоўванне падтрыманых Расіяй сепаратыстаў у Данбасе было спынена. З тых часоў уздоўж былой лініі фронту працягваецца абмежаваная асобнымі ўчасткамі і амаль не заўважаная ў свеце пазіцыйная вайна.

"Пробліск надзеі" Меркель для Усходняй Украіны

Мінск-2 рушыў услед праз пяць месяцаў пасля Мінска-1, падпісанага ў верасні 2014 года і таксама не выкананага. Другому пагадненню папярэднічаў наступ сепаратыстаў і жорсткія баі каля Дэбальцава, важнага транспартнага вузла паміж Данецкам і Луганскам. Канцлер Германіі Ангела Меркель (Angela Merkel) і тагачасны прэзідэнт Францыі Франсуа Аланд тады адправіліся ўрэгуляваць крызіс у Кіеў і Маскву, а затым — у сталіцу Беларусі.
Там пасля 16-гадзінных перамоваў з удзелам Меркель, Аланда, а таксама прэзідэнтаў Украіны і Расіі Пятра Парашэнкі і Уладзіміра Пуціна і быў падпісаны мінскі мірны план. Меркель тады асцярожна назвала яго "пробліскам надзеі". Аднак за тры дні паміж падпісаннем Мінска-2 і яго ўступленнем у сілу Дэбальцава Украіна страціла.
У той час як Расія больш-менш адкрыта запісала Мінск-2 у лік сваіх дыпламатычных перамог, ва Украіне доўга да дасягнутых дамоўленасцяў ставіліся скептычна. Перш за ўсё ў тым, што тычыцца прадастаўлення сепаратыстам шырокай аўтаноміі, уключаючы развіццё адносін з суседняй Расіяй. Украіна ў такім выпадку аказвалася ў ролі кашалька, які не мае сур'ёзнага палітычнага ўплыву на варожа настроенай тэрыторыі. Прэзідэнт Парашэнка не быў гатовы да выканання палітычнай часткі Мінска-2, настойваючы спачатку на дасягненні працяглага і ўстойлівага спынення агню. Уладзімір Зяленскі, які яго змяніў, адышоў ад гэтага прынцыпу і паспрабаваў усё-ткі рэалізаваць мінскія пагадненні.

Кіеў пераключыўся ў рэжым саступак?

2019 год прынёс зрухі на трох узроўнях. Быў рэалізаваны паэтапны адвод войскаў у трох абумоўленых населеных пунктах у Данбасе, а таксама абмен палоннымі і ўтрыманымі асобамі. У верасні — Украінай з Расіяй, а ў снежні Кіевам — з "народнымі рэспублікамі" ў Данецку і ​​Луганску. Паміж гэтымі дзвюма датамі новыя ўлады Украіны адышлі ад жорсткага курсу Парашэнкі і пісьмова пагадзіліся з так званай "формулай Штайнмаера".
Прапанова Франка-Вальтэра Штайнмаера (Frank-Walter Steinmeier), які з'яўляўся тады, у 2015 годзе, міністрам замежных спраў ФРГ, вызначае парадак уступлення ў сілу закона аб асаблівым статусе Данбаса і паслядоўнасць паміж выбарамі на сепаратысцкіх тэрыторыях і атрыманнем асаблівага статусу.
Сутнасць формулы заключаецца ў тым, што Данбас павінен часова атрымаць асаблівы статус на момант правядзення там мясцовых выбараў, а на пастаяннай аснове — пасля таго, як вынікі выбараў прызнае АБСЕ. Пад яе кантролем павінна прайсці і само галасаванне. Гэты крок Кіева выклікаў ва Украіне хвалю вулічных пратэстаў, паколькі некаторыя палічылі згоду з "формулай Штайнмаера" "капітуляцыяй" перад Расіяй.
Саміт у "нармандскага фармаце" у Парыжы ў пачатку снежня 2019 года стаў пакуль кульмінацыяй спробаў ажывіць Мінск-2 пасля доўгай паўзы. На перамовах у французскай сталіцы лідары ​​Германіі, Францыі, Расіі і Украіны пацвердзілі прыхільнасць мінскім пагадненням. Былі таксама ўзгодненыя новыя мэты і тэрміны, у тым ліку — спыненне агню і абмен да канца года асуджанымі і ўтрыманымі асобамі. Абмен адбыўся, але страляць у Данбасе не перасталі. Такім чынам, першачарговае пытанне — усёабдымнае і доўгае спыненне агню — застаецца адкрытым.

Чаму Мінск-3 малаверагодны

Новае пагадненне, свайго роду Мінск-3, пакуль не праглядаецца. Расія не дэманструе зацікаўленасці ў занясенні змен у Мінск-2, версіі якіх пастаянна агучвае Украіна. Так, прэзідэнт Зяленскі хацеў бы спачатку вярнуць кантроль над амаль 400-кіламетровым адкрытым участкам мяжы з Расіяй, перш чым згаджацца на правядзенне выбараў у "ДНР" і "ЛНР" меркавана восенню 2020 года.
У інтэрв'ю агенцтву "Інтэрфакс-Украіна" 11 лютага ўкраінскі прэзідэнт прадэманстраваў стрыманы аптымізм. "Я называю гэта "гнуткасцю Мінска". Усе павінны зразумець. Мне здаецца, што Германія і Францыя гэта зразумелі. Мне здаецца, я адчуў настрой, што Расія гатовая пра гэта падумаць", — сказаў Зяленскі.
Пакуль мінскія пагадненні застаюцца не выкананымі, Еўрапейскі Саюз не збіраецца адмяняць прывязаныя да іх санкцыі супраць Расіі. Заклікі да іх адмены перыядычна раздаюцца ў Заходняй Еўропе, у тым ліку ў Германіі. Калі ж пагадненні ўсё-ткі зменяць, то не зразумела, ці будуць зменены і санкцыі.
dw.com