Артур Вольскі: паэт, боцман, «Дзед-Барадзед»

«Уладзімер Арлоў неяк сказаў, што лепшы твор Артура Вольскага – гэта сын Лявон. Ні ў якім разе ня ставячы пад сумнеў заслугі Лявона, усё ж не пагаджуся», — пісаў Сяргей Навумчык. Прасочым за жыццём і дасягненнямі выбітнага беларуса, 100-годдзе з дня нараджэння якога мы адзначаем сёння. 

«Першапраходзец ва ўсе часы»

Генадзь Бураўкін называў Артура Вольскага першапраходцам ва ўсе часы: адзін з першых патомных беларускіх пісьменнікаў, адзін з першых пасляваенных літаратараў, якія пачыналі мудра і даходліва гаварыць з юным чытачом, адзін з заснавальнікаў дзіцячага часопіса «Вясёлка».

Яго «Калыханка» складае генетычны код беларуса, а ўлады адмаўляюцца назваць вуліцу ягоным імем

Падчас Другой сусветнай вайны служыў боцманам на ваенным караблі Ціхаакеанскага флоту

Паэт Мікола Чарняўскі звярнуў увагу на чалавечыя якасці Артура Вольскага:

«Ён з дабрынёю і цеплынёю адносіўся да людзей рознага веку і ўсім стараўся дапамагчы.

Калі пачынаў гаворку з дзецьмі, прадстаўляўся боцманам. І гэта бянтэжыла хлопчыкаў і дзяўчынак, бо яны не ведалі, хто такі боцман. У дзяцей узнікаў інтарэс да асобы паэта. А ён гэты інтарэс задавольваў, потым пачынаў чытаць свае вершы з гумарам, якія носяць казачны і пазнавальны характар.

Паколькі ў гутарцы з Артурам Вольскім дзеці рабілі для сябе нейкі адкрыцці, гэтыя сустрэчы вельмі падабаліся хлопчыкам і дзяўчынкам. Я таксама вучыўся ў Артура Вольскага, як знаходзіць сцяжынку да дзіцячага сэрца, каб не было пустаты, а была нейкая думка, якая спадабаецца і будзе цікавая дзецям», — казаў Мікола Чарняўскі.

Пакаяўся і прызнаў памылковай сваю былую камуністычную ідэалогію

«Мой бацька за сваё жыцьцё пабыў у розных іпастасях: мічманам, боцманам на флёце (на вайне і пяць гадоў пасьля яе), заўлітам і дырэктарам тэатра, камуністам і вернікам.

А ў нас жа ж прынята казаць іншае: ня трэба судзіць, а што было рабіць, час быў такі... Дык вось пакуль яны будуць вярзьці гэта сваімі шэрымі галасамі, час і будзе ТАКІ. Які мы цяпер маем», — пісаў Лявон Вольскі.

Лявон Вольскі: «Калі будзе новая ўлада — я першы буду ў апазіцыі»

Але да таго вера Артура Вольскага ў камунізм была сапраўды адданай. Прынамсі такую выснову можна зрабіць з некаторых ягоных твораў:

«А з партбілета

пазірае Ленін.

Мы ўсю дарогу —

з ім,

пры ім,

за ім.

Ён для майго народа

стаў сумленнем.

Ён стаў навек сумленнем і маім».

 (Урывак з верша «Сумленне»)

 Аднак сам Артур Вольскі такую выснову ўсё ж абвяргае:

Дырэктар Тэатра юнага гледача, аўтар першай беларускай дзіцячай аперэты

 15 гадоў, пачынаючы з 1963-га, Артур Вольскі працаваў у Беларускім тэатры юнага гледача — спачатку загадчыкам літаратурнай часткі, а затым дырэктарам.

 «А ў 1979 годзе п’еса-казка «Сцяпан — вялiкi пан» была пакладзеная на музыку кампазітарам Юрыем Семянякам, і такім чынам з'явілася  першая беларуская аперэта для дзяцей», — пісала Людміла Рублеўская.

Бацька «Дзеда-Барадзеда»

Менавіта спадар Артур у 1987 годзе прыдумаў улюбёнага персанажа «Калыханкі», таго самага «Дзеда-Барадзеда».

Я хаджу па белым свеце

І гляджу, як вы жывеце.

Калі трэба — памагу,

Бо я ўсё рабіць магу.

Хто я? Дзед-Барадзед,

Абышоў белы свет,

А цяпер у цiхi час

Завітаў да вас.

Адзін са стваральнікаў БНФ «Адраджэньне»

Гісторык Уладзімер Арлоў адзначаў:

«Многім калегам жыцьцё Вольскага падавалася ўва ўсіх сэнсах камфортным і бясхмарным. Аднак пад ягоным нацельнікам, што почасту выглядваў з-пад моднай кашулі, білася вялікае вольналюбівае сэрца, якое прывяло пісьменьніка ў кастрычніку 1988-га ў шэрагі стваральнікаў Беларускага Народнага Фронту «Адраджэньне»

Вольскі ўваходзіў у склад некалькіх Соймаў БНФ, узначальваў Беларускае дэмакратычнае аб’яднаньне вэтэранаў вайны. Некалькі разоў я быў сьведкам таго, як на апазыцыйных акцыях сваім уладным позіркам і зычным голасам спадар Артур спыняў і прымушаў адступаць чорныя шэрагі гэтых званых «ахоўнікаў правапарадку».

Адважны грамадскі дзеяч

Паэтка Раіса Баравікова назвала Артура Вольскага «наіўным рамантыкам і мудрым філосафам, адважным грамадскім дзеячам, які смела змагаўся за беларускую мову, за нацыянальную адметнасць і незалежнасць Беларусі».

З успамінаў Сяргея Навумчыка: «Тое, што сёньня мы называем Адраджэньнем канца 80-х — пачатку 90-х, якое дало беларусам магчымасьць хоць нейкі час дыхаць вольна і заклала падмурак беларускай дзяржаўнасьці, як і сама Незалежнасьць, – не звалілася «зь неба». Гэтага даводзілася дамагацца літаральна штодня, зусім невялікай купкай людзей, і складалі яны добра калі 1% насельніцтва. І сябра Сойму БНФ, кіраўнік арганізацыі дэмакратычных вэтэранаў (куды ўваходзіў і Васіль Быкаў) Артур Вольскі быў на чале гэтага штодзённага змаганьня».

Жорсткае збіццё справакавала развіццё анкалагічнай хваробы 

«Ягоны бацька Віталь, аўтар славутага «Несьцеркі», пражыў 87 гадоў, маці — 94. Такі генатып і магутнае здароўе абяцалі спадару Артуру доўгае жыцьцё», — пісаў Уладзімер Арлоў.

«Аднак умяшаўся выпадак. Зрэшты, гэтае слова выглядае тут недарэчным, бо ўсё было занадта падобна да загадзя сплянаванай акцыі.

Артур Вольскi памёр у 2002 годзе, ва ўзросце 77 гадоў. Паэт пахаваны на Паўночных могілках.

Беларусь!

Узараную,

дымную,

у лістоце бяроз і дубоў –

абдымаю цябе,

неабдымную,

ты – багацце маё і любоў.

Артур Вольскі (1924 - 2002)