«Дзяржава ўсталёўвае правілы, якія ІП амаль немагчыма выконваць»
Што адбываецца ў індывідуальных прадпрымальнікаў Беларусі на фоне ўведзенай у краіне забароны падымаць кошты і імкненні ўладаў манапалізаваць нішы, дзе актыўна прысутнічае малы бізнес? DW пагаварыла з прадстаўнікамі малога бізнесу.
Ілюстрацыйнае фота. Уладзіслаў Рубанаў
У канцы кастрычніка ў некаторых гарадах Беларусі прадпрымальнікі, якія займаюцца продажам прамысловых тавараў на рынках, вырашылі прыпыніць працу сваіх гандлёвых кропак і сталі збіраць подпісы пад калектыўнымі зваротамі да чыноўнікаў. Галоўнае пытанне, якое ўтрымлівалася ў гэтых зваротах: па якіх правілах малы бізнес зможа працаваць далей, пасля ўвядзення дзяржаўнага рэгулявання цэн?
Прадпрымальнікі не страйкуюць, але працаваць у страту не хочуць
Адным з месцаў у беларускай правінцыі, дзе гандляры вырашылі "паставіць на паўзу" працу сваіх павільёнаў, стаў горад Баранавічы ў Брэсцкай вобласці. Прадпрымальніца Юлія распавядае, што рашэнне не адкрываць свае гандлёвыя кропкі з'явілася не спантанна.
"Пасля таго, як нас папярэдзілі, што кошты падвышаць цяпер нельга, сабраліся з калегамі і прыйшлі да высновы, што тады няма сэнсу працягваць сваю дзейнасць. Пры такім цэнаўтварэнні, заплаціўшы падаткі, за арэнду гандлёвага месца і зарплату прадаўцу, адразу пойдзеш у мінус", з— кажа Юлія.
Паводле яе слоў, многія прадпрымальнікі таксама здзіўляюцца з нагоды дапушчальных гандлёвых надбавак, якія ім дазволілі ўсталёўваць на прапанаваны тавар: "Закупляем абутак у адным месцы, але на дзіцячы асартымент надбаўка чамусьці не павінна перавышаць 30%, а на дарослы 50%. У выніку атрымліваецца, што нейкім таварам нам гандляваць абсалютна не выгадна".
Іншы баранавіцкі прадпрымальнік, які назваўся Дзянісам, паскардзіўся, што пасля змены сістэмы кантролю за коштамі кантралёраў на рынку стала больш і яны патрабуюць дакументы нават на тавар, які быў прададзены некалькі месяцаў таму, каб параўнаць з цяперашнімі коштамі. "Вядома, у такіх умовах лепш закрыцца і перачакаць гэтыя часы ліхія", — рэзюмуе мужчына.
Пры гэтым Юлія і яе калегі не называюць свае дзеянні пратэстам або страйкам: "Мы проста хочам атрымаць выразныя тлумачэнні, як далей прымяняць механізм цэнаўтварэння, каб не працаваць сабе ў страту".
Што кажуць чыноўнікі наконт цэнаўтварэння
Рэакцыя ўладаў на стыхійную акцыю гандляроў рушыла ўслед досыць аператыўна. Ужо на наступны дзень начальнік Галоўнага ўпраўлення гандлю і паслуг Брэсцкага аблвыканкама Валерый Мацкевіч у інтэрв'ю дзяржаўным СМІ прызнаў, што ў некалькіх гарадах рэгіёну гандляры не выйшлі на працу з-за блытаніны з коштамі.
Па версіі чыноўніка, асноўная прычына такіх дзеянняў — "непаразуменне прадпрымальнікамі нормаў заканадаўства па цэнаўтварэнні, аднак цяпер напружанне знятае, і я ўпэўнены, што рынкі будуць працаваць у штатным рэжыме".
Куды больш жорстка выказаўся старшыня Баранавіцкага гарвыканкама Міхаіл Бацэнка, які папракнуў прадпрымальнікаў у парушэнні заканадаўства, паколькі яны дапусцілі "збой устаноўленага рэжыму працы гандлёвага аб'екта". Бацэнка таксама заявіў, што пастанова ўрада, якое тычыцца рэгулявання коштаў, ніхто не адменіць, але яго можна толькі падкарэктаваць. Пакуль жа гандляры абавязаны выходзіць на свае працоўныя месцы.
"Калі мы пачулі словы пра тое, што з'яўляемся парушальнікамі, аптымізму стала яшчэ менш", — кажа Юлія. Па словах прадпрымальніцы з Баранавічаў, некаторыя ІП вырашылі зрабіць індывідуальныя разлікі гандлю па новых правілах і звярнуцца да ўладаў, каб на рэальных прыкладах паказаць згубныя наступствы прынятага дакумента.
Аднак сама суразмоўца DW сэнсу ў гэтым не бачыць: "Атрымліваецца, што кожны па сваім тавары будзе спрабаваць даказаць, што менавіта на яго не павінна распаўсюджвацца дзяржаўнае рэгуляванне коштаў. Няўжо пра гэта ва ўрадзе ніхто не думаў з самага пачатку?"
"Устаноўленыя дзяржавай правілы гульні выконваць немагчыма"
Жыхарка Берасця Святлана гандлюе адзеннем на адным з рынкаў горада і вырашыла тэрмінова сысці ў адпачынак: "Пакуль гэта адзінае, што я магу сабе дазволіць у цяперашняй сітуацыі, калі нічога не зразумела з коштамі, а правяраючыя самі не ведаюць, як ім кантраляваць кошт тавару".
Сваім бізнесам Святлана займаецца амаль трыццаць гадоў і распавядае, што пачынала яшчэ ў тыя часы, калі тавар на рынкі "чаўнакі" прывозілі з Турцыі і Кітая, а атрыманы прыбытак дазваляў не толькі карміць сем'і, але і адкладаць грошы на больш грунтоўныя пакупкі.
"Потым былі паездкі на аптовыя рынкі ў Маскве, "закупы" ў Польшчы, але з кожным годам даходнасць зніжалася і цяпер шматлікім маім калегам рэальна застаецца займацца выжываннем, а не развіццём бізнесу", — кажа берасцейка.
На яе думку, з апошніх заяваў беларускіх уладаў можна зрабіць адназначную выснову, што для ІП наступаюць змрочныя часы. Як адзначае Святлана, прыватных гандляроў і раней лічылі" шкоднікамі", праз якія прадпрыемствы дзяржаўнага канцэрна" Беллегпрам" гублялі айчынны рынак.
Цяпер жа, пад падставай процідзеяння санкцыям з боку Захаду, гэтыя прадпрыемствы фактычна дамагаюцца манаполіі на продажу ў Беларусі (асабліва, калі гаворка ідзе пра вопратку і абутку). "Аляксандр Лукашэнка заявіў на днях, што прадпрымальнікаў крыўдзіць не стануць, калі ўсё будзе празрыста і па правілах. Вось толькі правілы гэтыя дзяржава ўсталёўвае цяпер такія, што "іпэшнікам" выконваць іх амаль немагчыма", — мяркуе жыхарка Берасця.
З праблемамі сутыкаюцца не толькі гандляры
Яшчэ адзін суразмоўца па імені Сяргей таксама зарэгістраваны індывідуальным прадпрымальнікам і займаецца рамонтам аўтамабіляў. "Чамусьці лічыцца, што для такога бізнесу, як у мяне, нічога не змянілася, а пастанова аб цэнаўтварэнні закранула толькі гандляроў на рынках. Але гэта ж не так", — кажа Сяргей.
Ён тлумачыць, што ў гэтым годзе для юрыдычных асоб і ІП у Беларусі прыкметна выраслі тарыфы на электраэнергію, хоць улады абяцалі, што з уводам АЭС будзе зніжэнне. Акрамя таго, у аўтасэрвісах пакуль не разабраліся, якім чынам усталёўваць кошты на расходныя матэрыялы і запчасткі, якія трапілі ў спіс тавараў з рэгуляванай надбаўкай, а значыць дадаткова павышаць цэны на іх нельга. "Але мы запчасткі выкарыстоўваем не як тавар, а для аказання паслуг. Атрымліваецца, што працаваць прыйдзецца наогул без прыбытку", — адзначае прадпрымальнік.
Сяргей распавядае, што яшчэ пару гадоў таму, як і многія сябры, рамантаваў машыны нелегальна, каб мінімізаваць выдаткі, але ўсё ж вырашыў зарэгістраваць сваю справу:
"Цяпер ужо падумваю не як зноў "сысці ў цень", а проста згарнуць бізнес у роднай краіне і перабрацца туды, дзе жаданне зарабляць не будзе ўспрымацца як нешта каральнае".