«Акадэмічнае рабства, амаль пакаранне». Чым адгукнецца змена правіл прыёму ў ВНУ?

У Беларусі чарговы раз змянілі правілы прыёму ў ВНУ. Збольшага навацыі датычаць мэтавікоў — іх паболее. Напрыклад, на медычных спецыяльнасцях ім могуць аддаць да 90% усіх бюджэтных месцаў. Гэтыя захады дазволяць заткнуць кадравыя дзіры, але нематываванымі работнікамі, сказаў у размове з «Белсатам» эксперт у галіне адукацыі Андрэй Лаўрухін.

Указ, якім змянілі правілы прыёму ў вышэйшыя навучальныя ўстановы, набыў моц у студзені, і ў сёлетнюю кампанію абітурыенты будуць «штурмаваць» універсітэты і інстытуты паводле новай працэдуры.

Самыя заўважныя змены закранулі «мэтавую падрыхтоўку спецыялістаў». Калі раней мэтавікам аддавалі да 70% ад усіх месцаў толькі на сельскагаспадарчых спецыяльнасцях, то цяпер у пералік дадалі ветэрынарыю, рыбную гаспадарку і ахову працы.

Долю мэтавікоў у агульным ліку прыёму на медычныя ды іншыя спецыяльнасці захавалі (да 80% і 60% адпаведна). Але калі гаворка ідзе менавіта пра бюджэтную форму навучання, то тут лічбы вышэйшыя: мэтавікоў можа быць да 80%, а на медычных факультэтах — ажно да 90%.

Для тых, хто хоча атрымаць адукацыю па накіраванні, ухвалілі мінімальны ўзровень сярэдняга бала атэстата не ніжэйшы за 7. Праўда, гэта не датычыць «найбольш запатрабаваных эканомікаю спецыяльнасцей», а таксама такіх галін, як фізічная культура і спорт, сельская гаспадарка, ветэрынарыя, рыбная гаспадарка і ахова працы.

Пералік «запатрабаваных спецыяльнасцей» вызначае Міністэрства адукацыі разам з міністэрствамі эканомікі і працы.

У большасці выпадкаў для паступлення мусіць быць конкурс сярод мэтавікоў. Цяпер яго змогуць зладзіць самі арганізацыі, якім патрабуюцца працаўнікі. Такім чынам, калі нейкае прадпрыемства скіруе багата абітурыентаў і забяспечыць конкурс (больш за адну асобу на адно месца), то яно абавязкова атрымае выпускніка — незалежна ад іншых арганізацый.

Медалістам цяпер можна паступаць без іспытаў толькі ў рэгіянальныя ВНУ і не на медычныя спецыяльнасці, міжнародныя стасункі, міжнароднае права, эканамічнае права, дзяржаўнае кіраванне, усходазнаўства, а таксама туды, дзе творчасць і фізкультура — профільныя. Патрабуецца толькі здаць цэнтралізаваны экзамен за школьны курс.

У ВНУ ў Мінску медалістаў возьмуць без іспытаў на «найбольш запатрабаваныя спецыяльнасці».

Лукашэнка назваў пяць праблем вышэйшай адукацыі, тры з іх — «палітычныя»

Таксама пашырылі пералік спецыяльнасцей, на якія свабодна (патрабуецца толькі сумоўе) могуць паступіць выпускнікі Нацыянальнага дзіцячага тэхнапарку.

Акрамя таго, урад атрымаў паўнамоцтвы вызначаць, выпускнікі якіх профільных класаў і на якія спецыяльнасці могуць паступаць без экзаменаў,  толькі праз сумоўе. Пашыраюцца магчымасці для паступлення ў спецыялізаваныя ВНУ выпускнікоў ваенна-патрыятычных класаў і клубаў.

Напрыклад, для сувораўцаў скасавалі мінімальны сярэдні бал атэстата пры размеркаванні для далейшай адукацыі ў ВНУ Міністэрства абароны, МУС, Міністэрства надзвычайных сітуацый, Памежнага камітэта. Раней для гэтага трэба было мець вынік у 7 і больш балаў.

Эксперт у галіне адукацыі, навукі і інавацый Андрэй Лаўрухін звярнуў увагу акурат на вялікую колькасць мэтавікоў у медычных установах. Такія выпускнікі мусяць адпрацоўваць не менш за 5 гадоў: «Гэта такое акадэмічнае рабства. Цяпер гэта амаль пакаранне, як рэкруты ў армію, як прыпісаны да зямлі прыгонны. Гэта даволі жахлівая сітуацыя, бо адкупіцца будзе амаль немагчыма. Думаю, дзяржава можа выставіць рахунак за незанятае працоўнае месца: маўляў, вы маглі працаваць і прыносіць карысць дзяржаве цягам пяці гадоў, а вы гэтага рабіць не будзеце. Адпаведна, кошты могуць вырасці значна, калі хтосьці сыдзе».

Аналітык таксама адзначыў іншыя навацыі ў правілах прыёму: напрыклад, гарманізацыю адукацыйнай прасторы Беларусі і Расіі.

«Грамадзяне Расіі і краін СНД могуць паступаць у беларускія ВНУ паводле спрошчанай працэдуры. Гэта спроба неяк прыцягнуць гэтых грамадзян у беларускія ВНУ, каб падвысіць лік студэнтаў і трохі забяспечыць бюджэты ўніверсітэтаў», — сказаў Лаўрухін.

Разважаючы асобна пра мэтавікоў, якіх прывязваюць да працоўнага месца там, дзе бракуе работнікаў, суразмоўца згадаў некалькі хібаў такой практыкі. Яна хаця і дазваляе «заткнуць кадравыя дзіры», але не матывуе адмыслоўцаў: «Як бы я ні вучыўся, працу дадуць, і як бы я ні працаваў, працоўнае месца ў мяне будзе. Гэта негатыўная рэч, што будзе мець доўгія наступствы. Чалавек, які будзе так сябе пазіцыянаваць у навучанні і працы, — гэта дрэнны чалавечы капітал. Не для развіцця эканомікі, а наадварот».

Як адаб’юцца новыя правілы на наборы мэтавікоў, прагназаваць складана, прызнае эксперт. У сем’ях, арыентаваных на Захад, рабства мэтавага навучання станецца яшчэ адным чыннікам на карысць таго, каб адправіць дзіця вучыцца куды-небудзь у ЕС адразу пасля школы.

З другога боку тыя, каго цяперашняя сітуацыя ў Беларусі задавальняе, хто «ўбудаваны ў сістэму». Яны, хаця і не будуць асабліва радавацца перспектыве адпрацоўкі не там, дзе хочаш, а куды пашлюць, але на прапанаваныя ўмовы пагодзяцца.

«Як будуць паводзіцца людзі паміж гэтымі крайнасцямі — гэта сапраўды цікава. Дакладна немагчыма пакуль прагназаваць, але зразумела, што кошт адукацыі значна павысіўся. Вось такі сацыяльны кантракт, прапанаваны дзяржаваю: мы на такіх умовах можам вам прапанаваць адукацыю. Як будуць адказваць грамадзяне на гэта — пытанне адкрытае», — адзначыў Лаўрухін.

Эксперт схіляецца да думкі, што бальшыня нявызначаных будзе пагаджацца на новыя ўмовы: «Няпростыя ўмовы эміграцыі, нявызначанасць сітуацыі, звязаная з вайною, прэсінг беларусаў у заходніх краінах — такія чыннікі не спрыяюць ад’езду. Асоба будзе ўзважваць: пяць гадоў адпрацоўваю, але я ў прафесіі, ці я з’еду невядома куды. Ваганне такое будзе ўзрастаць».