IREX: Беларусь стала сусветным лідарам па выкарыстанні інструментаў для абыходу цэнзуры
Апублікавана новае даследаванне IREX пра ўплыў пандэміі на СМІ і інфармацыю ў Еўропе і Еўразіі — «Vibrant Information Barometer» (VIBE). У ім падкрэсліваецца, што сусветны фінансавы спад, абмежаванне ўладамі інфармацыі і дэзінфармацыя, звязаная з сусветнай пандэміяй COVID-19, істотна паўплывалі на сектар СМІ і інфармацыі ў 13 краінах Еўропы і Еўразіі.
У 2020 годзе ў Беларусі на медыясферу істотна ў негатыўным ключы паўплывалі дзве асноўныя тэндэнцыі: кіраванне ўрадам крызісам COVID-19 і рэпрэсіі пасля прэзідэнцкіх выбараў у жніўні, перадае прэс-служба ГА «Беларуская асацыяцыя журналістаў».
Гэтыя тэндэнцыі негатыўна паўплывалі на інфармацыйную прастору краіны. Дзяржаўныя ўстановы пазбягалі падачы інфармацыі пра пандэмію, незалежныя медыя пераследаваліся за распаўсюд «фальшывак» пра COVID-19, а прадзяржаўныя СМІ распаўсюджвалі выказванні па тэме Лукашэнкі.
Апісваючы сітуацыю ў Беларусі ў 2020 годзе, аўтары даследавання адзначаюць два моманты, якія найбольш паўплывалі на медыясферу: пандэмія COVID-19, падзеі ў звязку з выбарамі прэзідэнта ў жніўні 2020 года і вялікая хваля рэпрэсій пасля іх супраць грамадзянскай супольнасці і журналістаў.
Колькасць зафіксаваных выпадкаў рэпрэсій у дачыненні да журналістаў і сродкаў масавай інфармацыі была самай высокай з моманту пачатку маніторынгу ў 1994 годзе. Аднак, паводле звестак «Nieman Reports», 2020 год таксама стаў годам беспрэцэдэнтнага росту даверу да незалежных СМІ. Лічбавая пісьменнасць і лічбавыя навыкі беларусаў прайшлі выпрабаванне, і Беларусь стала сусветным лідарам па выкарыстанні інструментаў для абыходу цэнзуры.
Згодна з паведамленнямі infopolicy.biz, Telegram стаў другім па папулярнасці дадаткам для абмену паведамленнямі ў Беларусі, дзякуючы чаму многія традыцыйныя незалежныя СМІ пераадольваюць вэб-блокі. Аднак, у той жа час, гэта дазволіла распаўсюдзіць мову нянавісці і палітызаваныя наратывы абодвум бакам палітычнага канфлікту.
Разам з блакаваннем доступу да недзяржаўных медыя ўлады распаўсюджвалі пракрамлёўскі расійскі кантэнт на тэлеканалах; антызаходняя, антыдэмакратычная, пракрамлёўская і пралукашэнкаўская прапаганда ўзмацніліся пасля жніўня 2020 года. Якасная інфармацыя распаўсюджваецца, у першую чаргу, недзяржаўнымі медыя і пераважна ў інтэрнэце. У недзяржаўных СМІ COVID-19 і прэзідэнцкія выбары дамінавалі ў асвятленні падзей, хаця прысутнічалі і іншыя тэмы, у тым ліку правы інвалідаў, гендарная роўнасць, змяненне клімату і маніпуляцыі з інфармацыяй. Аднак з прычыны беспрэцэдэнтнай палітызаванасці беларускай аўдыторыі для некаторых медыя было складана ўносіць «агульныя» тэмы ў свой парадак дня пасля жніўня 2020 года.
«Нават спрабуючы асвятляць экалагічныя праблемы, майму медыя трэба было знайсці спосабы падаць іх з пункту гледжання палітычнай барацьбы», — гаворыць адзін з экспертаў з Беларусі, якога цытуюць у даследаванні.
Пакуль няма аналізу зместу, які паказваў бы працэнт палітычнага і паўсядзёнага асвятлення навін у незалежных СМІ, эксперты сышліся ў меркаванні, што ў цэлым на працягу некалькіх месяцаў пасля прэзідэнцкіх выбараў аўдыторыя была найперш зацікаўленая ў тэмах пра рух пратэсту і рэпрэсіі.