Леанід Гозман: Чаго заўгодна чакалі, але не гэтага!

Вораг цяпер — гэта не той, хто кажа ці думае не тое, з чым ты згодны, а той, хто і яго, і цябе саджае за тое, што вы думаеце і кажаце, разважае Леанід Гозман — расійскі палітык, які быў затрыманы ў жніўні 2022 года з-за паста ў фэйсбуку, дзе нібыта атаясамояў дзеянняў СССР і нацысцкай Германіі. А ў снежні 2023-га стала вядома, што Следчы камітэт РФ у дачыненні да Леаніда Гозмана распачаў крымінальную справу паводле артыкула пра «фэйкі» пра войска.

Турма ў Расіі заўсёды была блізкай — і праз досвед мільёнаў людзей, і песні, і жаргон, на якім размаўлялі і размаўляюць чыноўнікі. Ад турмы, казалі, і ад жабрачай торбы…

А цяпер турма проста ўвайшла ў наша жыццё, у жыццё тых, хто сур'ёзна яе да сябе ні прымяраў. Размовы пра перадачы ў СІЗА, пра лісты ў калоніі, пра тое, ці закрыюць працэс, перасталі быць экзотыкай. Яны ўплеценыя ў кантэкст абмеркавання надвор'я, канфлікту ў дзіцяці ў школе, здароўя састарэлых бацькоў.

І ўсё больш людзей, не ўвогуле людзей, а тых, з кім меў зносіны, сустракаўся, сябраваў, за адным сталом сядзеў, — знаходзяцца ўжо там, за кратамі, і ўсё больш тых, хто з'ехаў, каб там не апынуцца.

Вось з тым мы сустракаліся заўсёды, калі я прыязджаў у Пецярбург. Не тое, каб блізка сябравалі, але адчувалі ўзаемную сімпатыю і радаваліся супадзенню нашых ацэнак. Чакае суда па страшных абвінавачваннях, не выйдзе.

А з гэтым, наадварот, сварыліся публічна, думалі і казалі адзін пра аднаго вельмі кепскія рэчы. Ён ужо атрымаў шматгадовы тэрмін. Не ведаю, ці ўбачымся калі-небудзь, але, дзякуй адвакатам, якія перадавалі нашы лісты адзін аднаму – ён тады быў яшчэ ў СІЗА, а я ў спецпрыёмніку — паспелі памірыцца. Няма чаго нам цяпер дзяліць, а ворагі ў нас агульныя.

Бастылія: Разбуры турмы муры

Прыйшло разуменне — напэўна, яно было ў людзей пры Сталіне — што ўзяць могуць кожнага. Прынамсі, кожнага, хто нешта піша і кажа. Бо яны даюць тэрміны за пасты ў сацсетках і выказванні дзесяцігадовай, ды і наогул любой даўнасці. І нават за тыя, пра якія ты забыўся. Хутка будуць даваць за школьныя сачыненні. Ты па сутнасці сваёй вінаваты, ты не можаш адчуваць сябе ў бяспецы – нават калі абышлося штрафам па адной справе, цябе заўтра могуць прыцягнуць па наступнай.

А што ты тэрарыст або здраднік радзімы, так пра тое не табе вядома, а следчаму. Як і яго папярэдніку з НКУС было вядома, хто трацкіст. Сам чалавек, можа, і не ведаў, але гэта не дапамагала. Бяруць яны, у асноўным, людзей з нашай, ліберальнай часткі палітычнага спектру. Але не толькі…

Бяруць і левых, і нацыяналістаў. Бяруць тых, хто супраць «лініі партыі», але часам і тых, хто, за яе, за — калі ён не па камандзе «за», а праўда так думае. А ты не думай! Што табе сказалі, то і правільна. А калі заўтра наадварот скажуць, так і гэта «наадварот» ты павінен ісцінай лічыць. Шчыра!

«Турма — гэта самае страшнае месца на зямлі». Як палітзняволеныя жанчыны перажываюць турэмны досвед

Цікава, што «стэрыльна ўзбуджаныя» – гэтаму тэрміну ўжо больш за сто гадоў – заўсёды захоўваюць «прынцыповую пазіцыю». Калі ўзялі кепскага — з іх пункту гледжання або, сапраўды, кепскага чалавека, яны не адчуваюць спагады да яго. Як, маўляў, можна выказваць салідарнасць, калі ён/яна кажа вось гэта ці ў адна тысяч нейкім годзе рабілі вось тое?

А тыя, хто на сабе ці на сваіх блізкіх сутыкнуўся з рэпрэсіўнай сістэмай, хто сядзеў хоць нядоўга, хто насіў перадачы і шукаў адвакатаў, тыя, наадварот, гатовыя дапамагаць – у тым ліку і сваім ідэйным супернікам.

«Я гадала, колькі я вытрымаю ўдараў, перш чым зламаюся». Расійская праваабаронца — пра Акрэсціна

Яны, тыя, хто не па чутках ведае, што такое цяжкая рука органаў, разумеюць, што вораг цяпер — гэта не той, хто кажа ці думае не тое, а той, хто і яго, і цябе саджае за тое, што вы думаеце і кажаце. Так, ён глыбока не мае рацыю, ён кажа жудасныя рэчы, але цяпер вы ў адным СІЗА – даспрачаецеся пасля вызвалення.

А турма цяпер — так! — частка нашага жыцця. Чаго заўгодна чакалі, але не гэтага!