Судаленка: Вызваляць палітзняволеных будзе той, хто прыйдзе пасля Лукашэнкі

Каго лічыць ахвярамі палітычных рэпрэсій? Сучаснае беларускае заканадаўства тлумачыць так: палітычнымі зняволенымі з’яўляюцца асобы, незаконна асуджаныя судамі па абвінавачанні ва ўчыненні дзяржаўных злачынстваў.

Праваабаронца і былы палітвязень Леанід Судаленка ў гутарцы з «Филином» расказаў, дзе трэба шукаць доказы існавання палітычных рэпрэсій у Беларусі, якія прадстаўнікі кіроўнага рэжыму ўпарта «не заўважаюць».

— Вы неаднаразова ўздымалі і працягваеце агучваць праблему непрызнання ўладамі наяўнасці палітзняволеных у беларускіх турмах. Можаце больш падрабязна патлумачыць, што не так, на вашу думку, з гэтай пазіцыяй рэжыму?

— Як былы палітвязень, як чалавек, супраць якога зноў пачалі рэпрэсіі, я хачу нагадаць пра частыя словы Лукашэнкі пра тое, што ў Беларусі нібыта няма палітычных зняволеных.

Адмаўляючы наяўнасць палітвязняў, улада спасылаецца на адсутнасць адпаведных палітычных артыкулаў у Крымінальным кодэксе.

Працытую Лукашэнку, ягоныя словы ў такіх выпадках:

— Калі мне пакажуць хоць адзін палітычны артыкул у Крымінальным кодэксе і скажуць, што на падставе гэтага нехта асуджаны, мы будзем думаць над тым, як прымаць рашэнні.

Гэта ягоныя словы. Дык вось, я вырашыў яму падказаць, дзе менавіта гэтыя артыкулы шукаць. А таксама сказаць наступнае. Тэма палітвязняў не абмяркоўваецца ў Беларусі. Іх родныя ды блізкія толькі і чуюць гэты маналог Лукашэнкі.

Але калі разабрацца, то і дэ-юрэ, і дэ-факта ёсць і палітычныя артыкулы, і палітычны пераслед у турмах. Давайце разбяромся з юрыдычнымі момантамі.

У краіне дзейнічае Пастанова «Аб парадку рэабілітацыі ахвяр палітычных рэпрэсій 20-х – 80-х гадоў у Рэспубліцы Беларусь», якая прымалася яшчэ Вярхоўным Саветам у 1991 годзе.

Што цікава — у 2010 годзе Лукашэнка ўносіў у гэты дакумент касметычныя праўкі. Чым і прызнаў наяўнасць палітвязняў у БССР. Там былі прапісаныя розныя аспекты — рэабілітацыя, кампенсацыя.

Мы памятаем, што сталінскі крымінальны кодэкс таксама не ўтрымліваў наўпроставых палітычных артыкулаў у дачыненні да савецкіх людзей. Але ў турмы і лагеры тады адпраўлялі мільёнамі.

Сучаснае беларускае заканадаўства не дае прамога адказу, каго лічыць ахвярамі палітычных рэпрэсій. Акурат у гэтай пастанове ёсць такое тлумачэнне: палітычнымі зняволенымі з’яўляюцца асобы, незаконна асуджаныя судамі па абвінавачанні ва ўчыненні дзяржаўных злачынстваў. І гэты дакумент дзейнічае па сёння і дае вызначэнне, хто такія палітвязні.

А цяпер адкрываем сучасны Крымінальны кодэкс, раздзел 32, які так і называецца — «Злачынствы супраць дзяржавы». Каму яшчэ патрэбныя нейкія доказы наяўнасці палітычных артыкулаў у сённяшняй Беларусі, калі цэлая глава ў Крымінальным кодэксе гаворыць пра гэта?

Гэта калі з юрыдычнага боку глядзець. То-бок, калі Лукашэнка кажа, што ў нас няма палітычных крымінальных артыкулаў, то ён ці паталагічна хлусіць, або не ведае. То трэба яму падказаць, і людзям таксама, што ёсць у Крымінальным кодэксе Беларусі палітычныя артыкулы.

Больш таго, калі вярнуцца да практыкі. Калі я толькі прыехаў у СІЗА ў Гомель, мяне адразу паставілі на прафілактычны ўлік як «схільнага да экстрэмізму ды іншай дэструктыўнай дзейнасці».

І зараз, калі ўжо выйшаў, я накіраваў на адрас СІЗА запыт з просьбай патлумачыць, чаму мяне яшчэ не прызналі вінаватым, а ўжо паставілі на прафулік. На што мне палкоўнік унутранай службы, начальнік СІЗА, адказаў, што я падазраваўся ў злачынстве антыканстытуцыйнага характару.

Зноў жа, мне аператыўныя супрацоўнікі часта паўтаралі ў лагеры: супраць цябе прысуд уступіў у сілу, значыць ты злачынца. А як ён мог уступіць у сілу, калі мяне не вадзілі на апеляцыю?

Апеляцыю разглядалі без мяне, роўна як і без астатніх палітвязняў. Цяпер апеляцыя — як «тройка» суддзяў пры Сталіне. Апеляцыйныя заявы палітвязняў разглядаюцца без іх, нас пазбаўляюць магчымасці асабіста прывесці доказы сваёй невінаватасці.

Усё гэта вяртае нас у часы сталінскіх рэпрэсіўных практык. Я спрабаваў пісаць хадайніцтва, каб мне дазволілі хоць бы па скайпе ўдзельнічаць у разглядзе апеляцыі. Але гэтая «тройка», інакш яе не назаву, схавалася ад мяне.

Мне пасля ў камеру прынеслі паперку распісацца ў тым, што прысуд уступіў у сілу. І адразу на этап, сталыпінскі вагон і дарога ў лагер. Як гэта можна назваць, калі не палітычнымі рэпрэсіямі?

Я тут зноў згадваю пра Лукашэнку, які кажа, што няма ніякіх рэпрэсій. Дык вось яны! І гэта не толькі мяне тычыцца. Гаворка пра ўсіх палітычных, каго незаконна асудзілі, у тым ліку на вялікія тэрміны.

Але мяне не пакінулі ў спакоі. Мяне выпіхвалі з краіны, змусілі з’ехаць. А зараз завялі новую справу, зараз адбываецца завочны разгляд, упэўнены, што да сямі гадоў яны мне і дадуць.

Пра гэта трэба гаварыць, бо многія гэтага могуць і не ведаць, многія проста не разумеюць, тыя ж родныя палітычных зняволеных, што іх блізкія — не нейкія злачынцы, а палітвязні. Людзі ў Беларусі чуюць адно Лукашэнку, яны не маюць іншай інфармацыі. А яны павінны ведаць, што ёсць юрыдычныя і фактычныя падставы казаць пра наяўнасць асуджаных паводле палітычных матываў.

Трэба данесці гэта да людзей, каб яны ведалі, калі Лукашэнка пачне казаць сваё ізноў, што ёсць гэтая самая 32-я глава ў кодэксе. Каб я апынуўся насупраць яго і ў нас быў бы не маналог, я б расказаў яму пра палітычную главу ў Крымінальным кодэксе. А таксама пра тое, што робяць у зняволенні з тымі, хто носіць жоўтыя біркі.

Гэта набалела, мне хочацца данесці гэта да многіх. Мне баліць за палітычных, якіх куды больш, чым паўтары тысячы. Многія не звяртаюцца да праваабаронцаў, бо не хочуць ускладняць сваё становішча. 

 Людзі там насамрэч не толькі здароўе губляюць, але і жыцці. Дай Бог нам дачакацца тых, у каго вялікія тэрміны. Я на кароткім тэрміне выжыў і гатовы сведчыць пра тое, што адбываецца ў турмах.

— Якімі матывамі можа кіравацца Лукашэнка і ягонае атачэнне, калі яны адмаўляюць відавочнае? Гэта помста або халодны разлік, спосаб трымаць сваіх ворагаў пад асабліва жорсткім кантролем?

— У яго гэтым разам іншага выйсця няма. Давайце ўзгадаем і 2006-ы, і 2010-ы. Палітычныя былі пасля кожных выбараў. Але іх ён даволі хутка выпускаў, таго ж Казуліна пасля падзей 2006-га. А ў 2010-м амаль усіх незалежных кандыдатаў пахапалі, але пасля павыпускалі.

Цяпер жа ў яго іншага шляху няма, ён іначай кіраваць не зможа, каб захаваць уласную ўладу. Таму, я думаю, ён і далей папрэ з гэтым наратывам. Сталін жа таксама не прызнаваў палітычныя рэпрэсіі. І Пуцін іх не прызнае. І Лукашэнка тое самае. У яго няма іншага выйсця, як паталагічна хлусіць.

Таму я і падказваю: адкрый раздзел 32 Канстытуцыі і пачытай. Ты ж у 2010-м уносіў праўкі ў тую пастанову. (Гаворка пра Закон № 192-З ад 16 лістапада 2010 г. «Аб унясенні змяненняў у некаторыя заканадаўчыя акты Рэспублікі Беларусь па пытаннях жыллёвых адносін». — Рэд.). Фактычна, ты прызнаў наяўнасць палітычных у былым СССР.

Палітычных будзе вызваляць ужо іншы чалавек, які прыйдзе пасля Лукашэнкі. Ён вымушаны будзе гэта рабіць, бо нікому не захочацца браць на сябе адказнасць за рэпрэсіі.

Мы ж бачым, што Савет па правах чалавека пры ААН прыняў сур’ёзную рэзалюцыю, у якой дзеянні Лукашэнкі названыя злачынствам супраць чалавечнасці. Фактычна, гэта так і ёсць — тое, што адбываецца пасля 2020-га.

Лукашэнка гэта ведае, у яго адна стратэгія: «ААН — гэта падвойныя стандарты», «на нас хочуць напасці», а самі мы белыя і пухнатыя.

Пры гэтым, калі зірнуць на сярэднетэрміновую перспектыву, што ён можа прапанаваць беларусам, моладзі? З чым ён пойдзе праз год на чарговы свой тэрмін? Прапануе моладзі з’язджаць з краіны, бо тут няма магчымасці прыстойна зарабляць?

Яго цікавіць толькі ўлада, гэта ягонае жыццё. Ён можа прапанаваць толькі сваю ўладу да канца ягонага жыцця, а што тут будзе пасля ягонага сыходу, яго не цікавіць.

— Вы некалькі разоў прыгадалі савецкі досвед, масавую рэабілітацыю палітычных вязняў, якая здарылася пасля смерці тырана. Выглядае, што нам спатрэбіцца смерць свайго Сталіна, каб сітуацыя пачала мяняцца?

— Так. Але акурат і хачу падкрэсліць, што выпускаць савецкіх вязняў, рэабілітаваць іх пасля смерці Сталіна і пачалі. І я думаю, што і ў нас будзе свой закон пра рэабілітацыю палітычных.

Я маю на ўвазе тых, каго рэпрэсіравалі пры Лукашэнку. Было б вельмі добра, каб яго прынялі ўжо сёння. Але зразумела, што сённяшняя ўлада на гэта не пойдзе, на жаль.