«Твой час — твой лёс». Роўна год таму сілавікі ўварваліся ў нашу рэдакцыю. Што змянілася за гэты час?
Гэта была серада. Звычайны працоўны дзень. Памятаеце, быў час, калі кепскія навіны прыходзілі па чацвяргах? Серада 20 кастрычніка 2021 зламала гэтую традыцыю. Прынамсі, для «Новага Часу».
Апошнія дні офіса «НЧ» на Мележа, 1 у Мінску
Трывожныя «званочкі» гучалі і раней. З лютага 2021 года дзяржаўная служба-манапаліст разарвала дамову на распаўсюд газеты праз шапікі «Белсаюздруку». Пра гэта мы даведаліся выпадкова ў студзені падчас здачы чарговага нумара «Новага Часу» на экспедыцыю.
У траўні Генпракуратура аб'явіла афіцыйнае папярэджанне аб недапушчальнасці парушэння заканадаўства рэдактару газеты «Новы Час». На думку пракуратуры, аўтары публікацый у газеце выкарыстоўвалі пэўныя выказванні і моўныя звароты, якія «спрыялі нагнятанню напружанасці ў грамадстве, распальванню нянавісці і варожасці ў дачыненні да прадстаўнікоў улады, супрацоўнікаў праваахоўных органаў як асобных сацыяльных груп насельніцтва».
На пачатку чэрвеня стала вядома, што РУП «Белпошта» выключыла «Новы Час» з падпіснога каталога на 2-е паўгоддзе — такім чынам кіраўніцтва «Белпошты» адрэагавала на папярэджанне Генпракуратуры галоўнай рэдактарцы.
Мы не пакінулі чытачоў без любімай газеты і аднавілі ўласную сістэму распаўсюду. Штотыдзень супрацоўнікі «НЧ» пакавалі ў канверты газету, потым уласнаруч адвозілі на пошту.
Так цягнулася да жніўня, калі прыватная тыпаграфія «Рол-прынт» раптоўна разарвала дамову аб друку газеты.
«Новы Час» застаўся толькі анлайн.
І вось 20 кастрычніка было запушчана новае кола падзей. Зранку перастаў выходзіць на сувязь намеснік галоўнага рэдактара Сяргей Пульша. Відавочцы паведамлялі, што людзі ў масках выводзілі некага з бізнес-цэнтра «Парус», дзе месцілася рэдакцыя. Пазней стала вядома пра затрыманне і галоўнай рэдактаркі Аксаны Колб. У Сяргея і Аксаны дома, а таксама ў рэдакцыі прайшлі ператрусы. Пасля допыту ў СК нашых калег вызвалілі пад падпіску аб неразгалошванні.
Праз тыдзень, 28 кастрычніка, перастаў адкрывацца сайт novychas.by, наведвальнікаў вітала стандартная «заглушка». Нечага падобнага мы чакалі і да магчымай блакіроўкі падрыхтаваліся загадзя: у той жа дзень праз пару гадзін запрацаваў сайт novychas.online.
У лістападзе суд прыняў рашэнне пра ліквідацыю заснавальніка «Новага Часу» — гарадскую арганізацыю «Таварыства беларускай мовы». Так мы пазбавіліся юрыдычнай асобы, а значыць, у тым ліку, магчымасці афіцыйнага працаўладкавання супрацоўнікаў, магчымасці зарабляць грошы на рэкламе.
Выпрабаванні працягнуліся і ў 2022-м. 20 красавіка была затрыманая галоўная рэдактарка «НЧ» Аксана Колб: забіраць яе прыехалі сілавікі, узброеныя кувалдамі і шчытамі. Потым стала вядома, што супраць Аксаны распачатая крымінальная справа па «народным» артыкуле 342 Крымінальнага кодэкса.
Наша каманда не спыняла працу і ў тыя змрочныя часы. Гэта было цяжка. Але ў нас з’явіўся дадатковы стымул: рабіць усё дзеля найхутчэйшага вызвалення нашай каляжанкі і іншых зняволеных па палітычных матывах.
Аксану Колб 15 чэрвеня асудзілі на 2,5 года «хіміі з накіраваннем». А 22 ліпеня прысудзілі 13 сутак адміністрацыйнага арышту. На яе зноў пачаў паляваць Следчы камітэт. Пад ціскам — у тым ліку каманды «НЧ» — Аксана прыняла няпростае рашэнне з’ехаць.
Гэты год многае змяніў у жыцці кожнага з каманды «Новага Часу». Журналісцкі хлеб ніколі не быў салодкім і простым. Мы ўсе жывыя людзі і не можам заставацца абыякавымі да таго жаху, што адбываецца цяпер. Да таго ж: горыч ад разлукі блізкімі, ад немагчымасці сабрацца ўсім разам жыўцом. Многія грамадзянскія ініцыятывы, пра якія мы пісалі раней, спынілі сваё існаванне ці пакінулі Беларусь, людзі адмаўляюцца размаўляць з журналістамі, бо баяцца, героі публікацый трапляюць за краты. У нас не так шмат чытачоў, як раней, на жаль. Новы сайт таксама спрабуюць блакаваць у Беларусі — але праз VPN ён адкрываецца. Хтосьці «на ўсялякі выпадак» перастае быць нашым падпісчыкам у сацыяльных сетках і «Тэлеграме» (нагадваем: ні «Новы Час», ні нашы акаунты не прызнаныя «экстрэмісцкімі»!).
Смерць нашых калег — асобны боль. 2 снежня 2021 года пасля цяжкай хваробы пайшоў з жыцця журналіст «НЧ» Генадзь Кеснер. 4 сакавіка — наш сталы аўтар Аляксандр Тамковіч, 10 сакавіка — таксама шматгадовы аўтар «Новага Часу», пісьменнік, перакладчык і журналіст Яўген Бяласін. Памяць пра іх назаўсёды застанецца ў нашых сэрцах і на старонках «Новага Часу».
Але, нягледзячы ні на што, мы працягваем рабіць сваю справу. За гэты год мы не згубілі нікога з каманды «НЧ». І да нас прыйшлі новыя аўтары з цікавымі тэмамі. З'яўляюцца новыя рубрыкі, адна з іх — «Беларусь, якая чакае». А ў нашым YouTube-канале ёсць нават сеансы медытацыі па-беларуску. Мы завялі свой TikTok, зазірніце туды, шмат цікавага знойдзеце! І шмат чаго яшчэ задумана — і, спадзяемся, будзе зроблена.
Дзе яшчэ ёсць «Новы Час»:
Telegram — t.me/novychas (@novychas_bot)
Twitter — https://twitter.com/novychas
Facebook — facebook.com/novychas
YouTube — https://www.youtube.com/user/novycasorg
«Одноклассники» — https://ok.ru/novychas
Instagram — instagram.com/novychas
TikTok — https:/tiktok.com/@novychas