У Глуску рэпрэсавалі 15-гадовую дзяўчынку — прысудзілі пазбаўленне волі па палітычнай справе

Глуск — невялікі гарадскі пасёлак у Магілёўскай вобласці з насельніцтвам 7 тыс. чалавек (па дадзеных на студзень 2023 года), дзе ўсе адзін аднаго ведаюць. І тое, што там адбылося, зараз актыўна абмяркоўваецца ва ўсім пасёлку. Рашэннем суда 15-гадовую дзяўчыну адправілі ў так званую спецустанову — амаль тую ж калонію, толькі для непаўналетніх. Разбіраемся, як і чаму такое адбылося, і што можа чакаць гэтую дзяўчыну ў спецустанове.

Мяркуючы па інфармацыі, якую ў сваім тэлеграм-канале размясціў Глускі раённы суд, ісцом заявы на дзяўчыну выступіла раённая Камісія па справах непаўналетніх Глускага райвыканкаму, распавядае«Белсат». Паведамляецца, што дзяўчына вучыцца ў 10 класе адной з мясцовых школ Глуску, і нібыта «мае патрэбу ў асаблівых умовах выхавання». Далей прэс-служба Глускага раённага суда паведамляе, што справа школьніцы «неаднаразова разглядалася на пасяджэннях камісіі па справах непаўналетніх у сувязі з пропускамі вучэбных заняткаў без паважных прычынаў, а сама яна была папярэджана аб недапушчальнасці падобных паводзінаў».

Па факце бачым, што падставай для пастаноўкі падлетку на ўлік у Камісію па справах непаўналетніх сталі ... пропускі ў школе. Мабыць, школьныя псіхолагі і педагогі настолькі нямоглыя, што адразу здаюць дзіця «органам».

Паводле інфармацыі прэс-службы суда, сям'я дзяўчынкі не з'яўляецца няпоўнай ці сацыяльна непаўнавартаснай. Наадварот, гаворыцца, што ў дзяўчыны ёсць «законныя прадстаўнікі», якія, дарэчы, у судзе за яе змагаліся, але не дапамагло.

А цяпер да рэальнай, мяркуючы па ўсім, прычыны таго, чаму бліжэйшыя некалькі гадоў 15-гадовая дзяўчына правядзе ў спецустанове.

Як паведамляе суд Глускага раёну, падставай для крымінальнай справы паслужыў той факт, што ў лютым 2024 года дзяўчына «шляхам вырабу відэароліка абразлівага характару, размешчанага ў глабальнай сетцы Інтэрнэт, здзейсніла наўмысную абразу прадстаўніка ўлады ў асобе супрацоўніка органаў унутраных справаў, гэта значыць, злачынства, прадугледжанае арт. 369 КК».

Акрамя гэтага, у віну дзяўчыне ставяць і адміністрацыйнае правапарушэнне за «абразу» (арт.10.2 КаАП) дырэктара «адной з установаў Глуску».

Пра тое, як менавіта дзяўчына абразіла супрацоўніка міліцыі і дырэктара «адной з установаў Глуску», не паведамляецца. Затое паведамляецца наступнае: «ацаніўшы прадстаўленыя доказы, фактычныя абставіны справы, суд прыйшоў да высновы, што метады прафілактычнага ўздзеяння вынікаў не даюць. Больш за тое, учыненыя непаўналетняй дзеянне і адміністрацыйнае правапарушэнне, сведчаць аб яе нежаданні весці правапаслухмяны лад жыцця. Карэкцыя яе паводзінаў не можа ажыццяўляцца па месцы жыхарства, вучобы пры сумеснай працы спецыялістаў школы, аддзела адукацыі і ІСН, паколькі яе паводзіны, лад жыцця сведчаць аб немагчымасці яе выпраўлення без выдалення з месца жыхарства і памяшкання ў спецыяльную вучэбна-выхаваўчую ўстанову».

«Досвед выжывання дзядулі ў ГУЛАГу дапамог мне за кратамі». Гісторыя адной зняволенай

У тым жа паведамленні прэс-службы суда сказана, што у судовым пасяджэнні супраць задавальнення заяўленых патрабаванняў пярэчыла сама непаўналетняя, а таксама яе законныя прадстаўнікі — бацька і маці, якія тлумачылі, што іх дачка не мае патрэбы ў накіраванні яе ў спецыяльную навучальна-выхаваўчую ўстанову і можа выправіцца без накіравання ў яе. Запэўнівалі, што яны здольныя пракантраляваць паводзіны сваёй дачкі. Аднак рашэннем суда 15-гадовую дзяўчыну вырашылі адправіць у спецыяльную ўстанову тэрмінам на два гады. Паведамляецца нават, што бацькі дзяўчыны абскардзілі гэты прысуд, але Магілёўскі абласны суд усё ж пакінуў рашэнне ў сіле.

Дарэчы, як высветлілі праваабаронцы Mayday, па незразумелых нікому прычынах ні ў раскладзе Глускага раённага суда, ні ў раскладзе Магілёўскага абласнога суда кейс непаўналетняй дзяўчыны з Глуску не значыўся ні ў водным.

Дзе будуць «выпраўляць» дзяўчыну, у паведамленні прэс-службы Глускага суда, чамусьці вырашылі не згадваць. Але высветліць гэта нескладана.

Згодна з Законам «Аб асновах сістэмы прафілактыкі безнагляднасці і правапарушэнняў непаўналетніх» ад 2003 году, «у спецыяльныя вучэбна-выхаваўчыя ўстановы трапляюць непаўналетнія, якія маюць патрэбу ў асаблівых умовах выхавання, ва ўзросце ад 11 да 18 гадоў. Такое рашэнне прымаецца, калі дзіця здзейсніла крымінальнае злачынства і не дасягнула узросту адказнасці, калі яно за год было прыцягнута да адміністрацыйнай адказнасці тры і больш разоў, калі здзейсніла правіну з прыкметамі правапарушэння».

Рашэннем суда такіх дзяцей адпраўляюць у спецустановы закрытага тыпу. У Беларусі іх усяго 4.Тры з іх — для непаўналетніх хлопчыкаў-падлеткаў: Магілёўская дзяржаўная спецшкола, Магілёўскае дзяржаўнае спецыяльнае прафесійна-тэхнічнае вучылішча №2 дрэваапрацоўкі і лячэбна-выхаваўчае крывіцкае дзяржаўнае спецыяльнае прафтэхнічнае вучылішча №3. Для непаўналетніх дзяўчат-падлеткаў у Беларусі ёсць толькі адна спецустанова —Петрыкаўскае дзяржаўнае спецыяльнае прафесійна-тэхнічнае вучылішча №1 лёгкай прамысловасці. Туды па рашэнні суда змяшчаюць непаўналетніх ва ўзросце ад 11 да 18 гадоў, якія «маюць патрэбу ў асаблівых умовах выхавання». Туды і патрапіць дзяўчына з Глуску.

Сілавікі затрымалі за пратэсты дырэктара сеткі крамаў «Мацярык»

Тая ж калонія, толькі для непаўналетніх

Выданне ўважліва пачытала пра мовы ўтрымання падлеткаў, якіх збіраюцца выхоўваць «у асаблівых умовах». Аказалася, гэта амаль такая ж калонія, толькі для непаўналетніх — з жорсткім рэжымам дня, рэдкімі спатканнямі з блізкімі, працай ў цэхах і аднолькавай формай для ўсіх.

Наколькі эфектыўна дзяцей перавыхоўваюць ў такіх установах? Здагадкі аб гэтым можна зрабіць з тых фактаў, якія дагэтуль паспелі пратачыцца з закрытых установаў. Так, напрыклад, яшчэ ў 2014 годзе стала вядома, што з Крывіцкага спецПТВ збеглі спачатку восем непаўналетніх, а пазней яшчэ тры. З Магілёўскага спецПТВ за той жа 2014-ты намагаліся збегчы больш за 40 выхаванцаў. Пра мытывы уцёкаў тады нікому не паведамлялася.

26 лістападу 2017 года са спецПТВ у Магілёве збеглі шасцёра дзяцей. Пасля вяртання ў вучылішча ўцекачоў адвялі ў памяшканне для сустрэч з бацькамі. А пасля гэтага адзін з хлопцаў трапіў у бальніцу з пераломам храбта. Яшчэ пяцёра абышліся сінякамі і ўдарамі. Аказалася, што хлопцы сістэматычна падвяргаліся збіццю. Адміністрацыя не паведаміла пра гэта бацькам пацярпелых — маці аднаго з хлопцаў, які апынуўся ў шпіталі з пераломам, даведалася пра траўму сына, толькі калі спатрэбілася згода на тамаграфію. Вось, што яна паведаміла тады «Вясне»:

«Я перш за ўсё спытала: «Андрэй, што ты нарабіў?». Ён адказаў: «Уцёкі». Я спытала, навошта. А ён адказвае: «Мам, там жыць невыносна. Нас пастаянна білі. Нам усё забаранілі: званкі, лісты, перадачы». Я спытала, чаму ён мне раней не сказаў пра гэта, хоць у лістах пісаў: «Я выцерплю, вытрымаю».

Сын сказаў, што лісты чыталі — і не адправілі б, калі б пра такое напісалі. Па тэлефоне ён таксама не мог нічога сказаць, таму што ўвесь час побач знаходзіўся супрацоўнік, кантраляваў».

Кіраўніцтва спецПТВ пасля гэтай гісторыі было затрымана.

Гісторыя маленькай беларускі, якая бегла спачатку ад рэпрэсій, а потым ад вайны

Для параўнання: у Германіі старэйшыя за 14 гадоў падлеткі, якія здзейснілі злачынства, ідуць пад суд па ювенальным крымінальным праве (якога ў Беларусі няма). Пакаранні за злачынствы для падлеткаў там значна мякчэйшыя, чым у дарослых. Дзецям могуць прызначыць грамадскія працы, напрыклад, догляд за старымі, праца ў прытулках для жывёлаў і гэтак далей. Галоўная мэта — не пакараць падлетка, а перавыхаваць яго.

У Італіі ўзрост крымінальнай адказнасці, як і ў Беларусі, надыходзіць з 14 гадоў. Непаўналетнія зняволеныя там знаходзяцца ў спецыяльных цэнтрах утрымання. У іх дзеці, перш за ўсё, вучацца: ім прапануецца мноства навучальных курсаў, пачынаючы ад базавых моўных урокаў да праграмаў універсітэтаў. Акрамя вучобы, дзецям прапануецца выбраць занятак па інтарэсах: ад рэпу і графіці да фатаграфіі і ёгі. Ёсць варыянты атрымаць працоўную прафесію, прайсці стажыроўку, папрацаваць.

У Беларусі ж, як мы бачым, дзеці сутыкаюцца з сапраўдным турэмным парадкам, катаваннямі, цяжкай працай, што ніяк не спрыяе іх перавыхаванню. Многія вяртаюцца на крывую дарожку — толькі ўжо не ў спецПТВ, а ў калоніі, і становяцца бясплатнай працоўнай сілай для нелегітымнага рэжыму.

Трэба адзначыць, што адкрытых дадзеных пра ўцёкі з спецПТВ для дзяўчат у Петрыкаве няма. Але знайшлі дадзеныя пра ўмовы ўтрымання ў той спецустанове: падлеткі спецПТВ могуць атрымліваць перадачы з дому і сустракацца з бацькамі. Аднак усе рэчы і пасылкі абшукваюцца выхавацелямі, лісты чытаюцца, а пры размовах па тэлефоне прысутнічае супрацоўнік. Доступ у інтэрнэт абмежаваны, таму дзеці не могуць паведаміць аб парушэннях з боку адміністрацыі спецвучылішча. У дадатак да ўсяго, іх прывучаюць да думкі, што яны ў турме, прымушаючы жыць па яе распарадку, апранацца ў аднолькавую працоўную форму, працаваць за капейкі (ці ўвогуле бясплатна), хадзіць строем у суправаджэнні выхавальніка.

Нагадаем, пасля прэзідэнцкай кампаніі 2020 года палітычным пераследам у Беларусі, у тым ліку і за абразу прадстаўнікоў улады, падвяргаюцца і непаўналетнія. Дарэчы, дзяўчыну-падлетка з Глуску таксама асудзілі па «палітычным» артыкуле (арт. 369 КК).

Паводле дадзеных праваабарончага цэнтру «Вясна», ад пачатку пратэстаў у Беларусі тысячы дзяцей адчулі на сабе рэпрэсіі праз затрыманні і крымінальны пераслед іх бацькоў, а дзясяткі апынуліся за кратамі. Некаторых непаўналетніх нават збівалі і катавалі. Па стане на 31 траўня 2024 года, у краіне налічваецца двое непаўналетніх зняволеных — гэта фігуранты крымінальнай справы «Чорныя салаўі» Марыя Місюк і Трафім Барысаў. Яшчэ чатыры палітвязні сустрэлі 18-годдзе за кратамі: Мікіта Залатароў, Павел Піскун, Алег Дабрыднеў, Мікіта Бруй. Усе яны былі непаўналетнімі на момант затрымання, а потым асуджаныя да пазбаўлення волі.