Андрусь Горват як пачатак беларускага цуду
Я спяшалася па кнігу Андруся Горвата «Радзіва «Прудок» так, як імкнуцца да ратавальнага круга. Але набывала хутчэй не для сябе – многія фрагменты ўжо прачытала ў фэйсбуку. Найперш для сваякоў. Дзесьці падсвядома лунала надзея: «Можа быць, вось ён, ключ? Тая сцежка, якая прывядзе нас да цуду?..»
Беларуская мова атачала маіх родных з самага іх дзяцінства. І цяпер, прыязджаючы на малую радзіму, яны толькі на ёй і размаўляюць. Але дзесьці ў «цывілізаваным» грамадстве гаварыць па-свойму неяк не прынята.
Нядаўна родзічы цікавіліся ў мяне: «Дык нашто табе тая беларуская мова? Чаму ты пішаш на ёй? Грошай хочаш зарабіць ці проста каб яна адрадзілася, была папулярнай?» «Другое», — ціха адказвала я, бо ў палеміку і тлумачэнні ўдавацца не хацелася.
…І ў гэты самы момант на гарызонце з’явіўся Андрусь Горват і яго «Радзіва «Прудок». Гэта тая літаратура на роднай мове, якая можа спадабацца людзям, далёкім ад культурніцкіх тусовак. Яна не занудная, не сумная, не дэпрэсіўная. Не занадта вычварэнская і не пошлая. Гэта кніга пра жыццё. Найперш я дам яе пачытаць маме. Хаця мама і так адразу чытае ўсё, што праходзіць праз мае рукі. Пасля адвязу «Радзіва» бабулі на вёску. Бо мы з ёй ужо абмяркоўвалі, што ёсць у «камфютары» чалавек, якія піша пра тое, як доіць казу і як з-пад сваёй хаты пазірае на зорнае неба. «Пра тое, як доіць казу, я б таксама пачытала!» — узрадавалася бабуля.
Мая братавая ніколі не бярэ кнігу, калі ведае, што там нешта «страшнае» ці «вельмі сумнае». Напрыклад, чуе ад некага, што ў канцы гераіня зробіць аборт ці нейчы лёс складзецца трагічна — не адгарне нават першай старонкі. Прыхільніца здаровага ладу жыцця, у харчаванні, спорце і ў спажыванні інтэлектуальных прадуктаў яна таксама выбірае тое, што лічыць карысным для розуму і душы. Горвата ёй можна! Кніга мае агульны пазітыўны настрой.
Я не пагаджуся з тымі, хто кажа, што так шмат упадабанняў у «Радзіва «Прудок» праз тое, што твор — пра вёску. Гэта больш, чым нізка назіранняў чалавека, які жыве ў глыбінцы. Гэта хутчэй аповед пра тое, як аўтар не скарыўся абставінам і літаральна ілбом прабіваў уласны шлях, нягледзячы ні на якія выпрабаванні. Скончыў журфак — і, як і многія гуманітарыі, думаў, што ўвогуле ні на што не здольны, хадзіў па кватэрах, гандлюючы кухоннымі прыладамі. Працаваў дворнікам Купалаўскага тэатра — каб абраць такую працу чалавеку з вышэйшай адукацыяй, патрэбная пэўная смеласць. З’ехаў у дзедаву хату — і не ўцёк адтуль, калі даводзілася начаваць пры тэмпературы плюс восем і есці адны кабачкі. Памятаю, прачытала ў фэйсбуку, што ў яго мала ежы, падумала: мо даслаць што?.. Але намер так і застаўся нерэалізаваным. Гэтым многія з нас і адрозніваюцца ад Андруся Горвата: так шмат думаем і так мала робім… А ён перамяшчаецца і здзяйсняе свае досыць маштабныя праекты хутчэй, чым мяняюцца сезоны за акном.
Горват жыве ў тым жа грамадстве, але своечасова зразумеў, што калі сістэма табе нічога не дае, варта знайсці ў ёй маленькі вольны пляц і пабудаваць на ім падворак сваёй мары. Тады і ўся краіна зменіцца — калі ў кожнага будзе па астраўку свайго шчасця. Аднойчы яны злучацца ў адно і ўтвораць цэльную светлую прастору.
Горват не сыпле праклёнамі ў наваколле і не займаецца бясконцым абурэннем, а дзякуе жыццю за кожны пражыты момант і новы дзень. Як кажа ён сам, «людзі для мяне падзяляюцца на дзве катэгорыі, адных я люблю, а другіх не ведаю».
Спачатку Андрусь не верыў у свой пісьменніцкі талент — быў сарамлівым, як і ўсе беларусы, схільныя сябе недаацэньваць. Але ўсё-такі паспрабаваў і выдаў уласную кнігу. Калісьці дворнік, цяпер — пісьменнік. Дадатковы тыраж выдання склаў 1000 асобнікаў — вельмі сур’ёзная лічба для Беларусі. 750 з іх прадаў адразу, падчас аўтограф-сесіі ў Купалаўскім тэатры. Чарга да яго амаль не спынялася. І я там была.
Калі ехала з нованабытай кніжкай у метро, адразу прачытала анатацыю: «Гэта кніга не пра тое, як аднавіць напаўразбураны дом, саджаць агарод, даіць казу, жыць у вёсцы і не спіцца. Гэта кніга пра тое, як аднавіць напаўразбуранага сябе. Можа быць, яна пра тое, як вярнуцца да каранёў, да роднай моўнай і культурнай стыхіі і пра тое, як важна не згубіць бабуліны аповеды. А, можа, пра тое, як стаць сваім для самога сябе». Па маіх шчоках цяклі слёзы. Напаўразбураная нацыя. І мы, якія яшчэ не знайшлі саміх сябе…