Каардынацыйная рада — не пустое месца?
Аляксандр Класкоўскі на «Позірку» разважае пра тое, што так званаму «протапарламенту», які праваліў нават уласныя планы, у будучыні трэба будзе вельмі пастарацца, каб вярнуць сабе прадстаўнічасць.
Ілюстрацыйнае фота «НЧ»
Цяпер і вожыку зразумела, што ідэя зрабіць выбары ў Каардынацыйную раду (КР) альтэрнатывай «бязвыбарам» рэжыму канчаткова прагарэла. «Адзіны дзень галасавання» ў Беларусі пройдзе 25 лютага, а выбары дэлегатаў новага склікання КР — у лепшым выпадку ў траўні. Калі сама КР перажыве жорсткі ўнутраны крызіс.
Тэрмін паўнамоцтваў цяперашняга, другога склікання гэтай структуры мінуў 8 лютага. За дзень да гэтага КР прагаласавала за падаўжэнне паўнамоцтваў, пакуль не адбудзецца першы агульны сход новага саставу. Але не ўсе дэлегаты КР з такой прапановай пагадзіліся. Некаторыя адмовіліся ад мандатаў, паведаміў спікер Андрэй Ягораў, не ўдакладніўшы колькасці.
Вядома, што з пасады віцэ-спікера сышла Алена Жываглод. Ягораў кажа, што гатовы паставіць пытанне і пра перавыбары спікера.
Дасягненні: знялі Азарава
Увогуле, КР ліхаманіць са страшнай сілай. Гэтай структуры не шанцавала з самага пачатку. Першы склад, сфарміраваны ў дні пратэстаў 2020 года (як думалася, для перамоў з уладамі), адразу трапіў пад раздачу: каго пасадзілі, каго выціснулі ў эміграцыю. У другое скліканне з першага перайшлі толькі 15 чалавек.
На старце яе працы, у лютым мінулага года, з КР гучна сышоў адзін з самых вядомых апазіцыянераў — намеснік Святланы Ціханоўскай у Аб'яднаным пераходным кабінеце (АПК) і кіраўнік «Народнага антыкрызіснага ўпраўлення» Павел Латушка.
Ён западозрыў частку дэлегатаў у намеры пайсці на дыялог з рэжымам, паставіць пытанне аб змякчэнні санкцый супраць яго, а таксама выказаў здагадку, што рознагалоссе (у АПК адзін мэсэдж, у КР — іншы) будзе збіваць з панталыку заходніх партнёраў. Чыталася ў словах Латушкі і асцярога, што КР падамне пад сябе АПК.
Як бачым, такім страшным монстрам КР не стала. Наадварот, яна заблукала ў трох соснах, угразла ва ўнутраныя дыскусіі і праваліла ўласныя планы.
Пасля сыходу Латушкі дэмаршы працягваліся. З-за незадаволенасці працай КР яе пакінуў блогер, былы палітвязень Аляксандр Кабанаў. У снежні дзевяць членаў рады запатрабавалі распусціць цяперашні састаў. Яны абвінавацілі калег у лініі на згодніцтва з рэжымам і нават у карупцыйных практыках (праўда, без доказаў). Восем падпісантаў склалі свае паўнамоцтвы.
Глядзіце таксама
Самым гучным дзеяннем КР другога склікання стала, бадай, тое, што ў жніўні мінулага года яна выказала недавер Аляксандру Азараву — умоўнаму міністру ўнутраных спраў у АПК. Незадоўга да таго рэпутацыю Азарава моцна падмачыў раскол ва ўзначаленым ім аб'яднанні былых сілавікоў «ByPol».
У выніку Ціханоўская прыбрала Азарава з «міністэрскай» пасады, хоць наўрад ці была ў захапленні ад суровага вердыкту КР. Гэты партфель да сённяшняга часу вольны: паспрабуй знайдзі кадр на «расстрэльную» пасаду.
Іншых эфектных інфармацыйных нагод гэты склад КР не даў. Вельмі доўга дэбатавалі на сапраўды хвалюючую многіх тэму вызвалення палітвязняў, але ў выніку выдалі невыразную, вінегрэтную рэзалюцыю. Проста скампілявалі тэкст з прапаноў розных фракцый.
Падвёў прынцып вінегрэта
Гэты прынцып вінегрэта падвёў КР і пры распрацоўцы сістэмы выбараў ва ўласную структуру. Хацелі дагадзіць і нашым і вашым, а ў выніку селі ў галош.
Праект, апублікаваны 8 снежня, падвергнуўся кінжальнай крытыцы з усіх бакоў. Прапарцыйную сістэму з закрытымі спісамі, рэзерваваннем 15% мандатаў для арганізацый грамадзянскай супольнасці і гендарнай квотай расцанілі як залішне складаную, незразумелую і не зусім празрыстую.
Напрыклад, кожнаму выбаршчыку даецца тры галасы (вось гэта сапраўдная дэмакратыя, куды тут рэжыму!). Пры гэтым вельмі «даходліва» тлумачыцца: «Кожны голас выбаршчык можа аддаць за адзін любы канкрэтны спіс выбарчага суб'екта альбо за некалькі розных спісаў, альбо за аднаго кандыдата ў спісе самавылучэнцаў. Можна падаць усе тры галасы альбо прагаласаваць адзін ці два разы і не галасаваць больш».
Ага, цяпер сярэднестатыстычны беларус усё кіне і возьмецца захоплена спасцігаць гэтую вышэйшую матэматыку.
Глядзіце таксама
Я, вядома, іранізую. Людзі ў КР не настолькі адарваныя ад рэальнасці, каб разлічваць на масавае галасаванне грамадзян унутры краіны ва ўмовах палітычнага тэрору. Нават на віртуальнай платформе. Спецслужбы не раз паказвалі, што могуць урывацца і на віртуальныя пляцоўкі палітычнай эміграцыі, многіх запалохалі сюжэтамі пра тое, як нібыта на раз-два вылічаюць «экстрэмістаў» у лічбавым асяроддзі.
Зразумела, што значна больш бяспечна галасаваць дыяспары. Але і яе прадстаўнікі раскрытыкавалі праект выбарчай сістэмы. Стала зразумела, што яе трэба дапілоўваць.
Напрыканцы снежня было паведамлена, што ствараецца арганізацыйны камітэт па выбарах у КР. Потым Ягораў у відэа пад назвай «Ненавагодняе віншаванне» прызнаў, што прапанаваная сістэма «неідэальная», выступіў за «прамыя прапарцыйныя выбары без квот» і выказаў надзею, што «калегі пачуюць <...> і прымуць правільнае рашэнне».
Аднак пытанне так і завісла. Цяпер Ягораў тлумачыць прамаруджванне, у прыватнасці, тым, што КР «зрабіла стаўку на дасягненне кампрамісу па выбарчай сістэме з Офісам Святланы Ціханоўскай, Аб'яднаным пераходным кабінетам і групай палітычных партый». Спікер разлічвае, што ў бліжэйшыя дні КР прыме такі рашэнне аб сістэме выбараў і накіруе яго на зацвярджэнне Ціханоўскай.
Выбары ж могуць адбыцца да канца траўня, кажа Ягораў. Але не выключае, што справа зацягнецца і да ліпеня.
Так, цяпер беларусы так і ламануцца галасаваць за новы склад КР
А якія ж былі планы! У кастрычніку мінулага года Ціханоўская заявіла, што выбары ў КР «могуць стаць альтэрнатывай выбарам у псеўдапарламент, якія праводзіць рэжым». Гэтая ідэя некаторы час актыўна піярылася шэрагам спікераў дэмакратычных сіл.
Аўтар гэтых радкоў з самага пачатку (а ідэю запусцілі на жнівеньскай канферэнцыі «Новая Беларусь-2023») адзначаў, што такая альтэрнатыва апрыёры не здольная аказацца моцнай з шэрагу прычын.
Першая з іх — высокі ўзровень страху ўнутры Беларусі. Другая —цікавасць грамадзян, якія жывуць там, да дзейнасці палітычнай эміграцыі моцна згасла. І КР многім уяўляецца перш за ўсё эмігранцкай структурай, якая слаба адлюстроўвае інтарэсы беларускага грамадства, жыве ў паралельнай рэальнасці.
Што ж, цяпер гэтае ўражанне толькі ўзмоцніцца. Пры ўсёй сваёй крытычнасці я не меркаваў, што КР і іншыя замежныя штабы апанентаў рэжыму так недарэчна праваляць уласныя задумы па частцы альтэрнатывы «бязвыбарам».
Глядзіце таксама
Бо яна мела б хоць нейкі сэнс толькі ў выпадку, калі кампанія выбараў у КР больш-менш супадала б з кампаніяй выбараў у Палату прадстаўнікоў і мясцовыя саветы, прызначаных на 25 лютага. А да мая Аляксандр Лукашэнка паспее ўжо і «Усебеларускі народны сход» правесці.
У дадатак прапаганда рэжыму атрымлівае выдатную магчымасць пасцябацца з «гнілой дэмакратыі». Некаторыя апазіцыянеры гучна называлі КР протапарламентам. Ягораў перад Новым годам заяўляў, што «мы можам сфарміраваць інстытут, які будзе сапраўды абраны беларусамі і які стане асновай для нашага сапраўднага цэнтра сілы, які стане магутнай палітычнай альтэрнатывай».
Але цяпер прапагандысты Лукашэнкі напэўна з задавальненнем выставяць гэтую структуру бесталковай, недзеяздольнай тусоўкай, як яны выказваюцца, «збеглых».
Гэты правал відавочна не дадасць ахвотных удзельнічаць у выбарах новага саставу. І тады яшчэ больш востра паўстане пытанне прадстаўнічасці: а хто ўсе гэтыя людзі, які гэта да чорта протапарламент, калі за яго тры з паловай чалавекі прагаласавалі?
І новаму саставу КР, калі яго калі-небудзь абяруць, давядзецца са скуры вылезці, каб даказаць, што яны не пустое месца.