Анжаліка Борыс: «Сяброўства і салідарнасць — гэтыя каштоўнасці па-за часам і важныя»

Анжаліка Борыс, кіраўніца пераследуемага рэжымам Лукашэнкі Саюза палякаў у Беларусі, дала першае інтэрв’ю пасля двух гадоў абмежаванняў з-за крымінальнай справы. У інтэрв’ю газеце Rzeczpospolita яна пацвердзіла, што яе маці звярталася з лістом да Лукашэнкі, каб той вызваліў яе.



— Праз больш за два гады з вас нарэшце знялі ілжывыя абвінавачанні. Тым часам вы правялі год пад вартай. Як вы сябе адчуваеце?

— Чалавек пасля такіх пераходаў становіцца адчувальным да пакут іншых. Я значна больш турбуюся пра іншых людзей. Мяняюцца каштоўнасці. Тое, што калісьці было важна, становіцца няважным. Я не адчуваю ніякай эйфарыі або радасці. Найперш, я турбуюся пра сваіх калегаў, пра тое, каб Анджэй Пачобут выйшаў на волю. Я турбуюся за сваіх калегаў Ірыну Бярнацкую, Марыю Цішкоўскую, Ганну Панішаву. Каб яны маглі вярнуцца ў свае дамы. Яны нарадзіліся тут і вельмі сумуюць. Я таксама хвалююся, каб іншыя людзі мелі нармальнае існаванне.

— Вы кажаце, што каштоўнасці чалавека мяняюцца. Што для вас цяпер важна, а што страціла значэнне?

— Для мяне важна здароўе маіх блізкіх і калегаў. Я рада бачыць сонца і неба. Я рада чуць выдатныя спевы птушак, на якія раней не звяртаў увагі. Я радая, што людзі, з якімі я была ў зняволенні, цяпер ужо ў іншым месцы. На другі план адыходзяць матэрыяльныя рэчы. Важней — чалавечае сяброўства і салідарнасць. Лепш пачуць добрае слова або пабачыць прыемны жэст, чым атрымаць які-небудзь падарунак.

— Наколькі важная салідарнасць для людзей, якія ізаляваныя ад астатняга свету? Ці ёсць падтрымка звонку?

— У гэтых мясцінах таксама жывуць людзі. І трэба знайсці з імі агульную мову, як у паўсядзённым жыцці чалавека. Я спрабавала дапамагчы тым, каму магла дапамагчы. Існуе правіла, што асяроддзе будзе мець да вас такое ж стаўленне, як і вы да гэтага асяродку. Трэба быць чалавекам. Чалавечыя кантакты, сяброўства і салідарнасць. Гэтыя каштоўнасці па-за часам і важныя. Лісты ад сяброў паступалі, але не ўсе. Важна мець кантакт з іншымі людзьмі.

— Але не ўсё залежыць ад суседзяў па камеры. У турме кіруе адміністрацыя. Як яна ставілася да вас?

— Я не хачу каментаваць гэта.

— Вы сталі гераіняй для многіх палякаў. Што б вы хацелі сказаць людзям, якія больш за два гады падтрымлівалі вас і суайчыннікаў, якія пражываюць у Беларусі?

— Перш за ўсё я хацеў бы падзякаваць Вам. Думаю, я нічога асаблівага не зрабіла. Я не адчуваю сябе гераіняй і не хачу, каб да мяне ставіліся як да гераіні. Я была б больш шчаслівая, калі б Анджэй Пачобут быў сёння ў той жа сітуацыі, што і я. Калі б ён быў на волі. Я вельмі перажываю за яго і іншых калегаў. Мне было нялёгка. У мяне былі праблемы са здароўем. Я не такая моцная, як іншыя. Я спрабавала, але часам арганізм чалавека трывае няўдачу, і не ўсё залежыць ад нас.

— Вы вельмі сціплы чалавек.

— Вакол занадта шмат пакут, на фоне якіх мае сённяшнія перажыванні — нішто. Я не хачу перабольшваць сваю ролю, час паставіць усё на свае месцы. Дзякуй за дапамогу, якую я атрымала, дзякуй маім блізкім і сябрам. Як з Беларусі, так і з Польшчы. Гэта было важна для мяне. Мы павінны трымацца, знайсці сябе тут і цяпер.

— У Польшчу прадстаўніц польскай меншасці (Ірэна Бярнацкая, Марыя Цішкоўская, Ганна Панішава) даставілі проста з-пад варты вясной 2021 года. Ці праўда, што вы з Анджэем Пачобутам таксама атрымалі тады прапанову пакінуць краіну?

— Так, тады я атрымала такую прапанову, але адмовілася. Я тады не ведала, што адбываецца з Марыяй ці Ірэнай. Я не хацела, каб была такая сітуацыя, што я з'язджаю з краіны, а яны застаюцца. Я не хацела кідаць сваіх сяброў. У другі раз, калі ў мяне была магчымасць выйсці на волю, я пагадзілася, бо не ведала, ці вытрымае маё здароўе ўсё гэта.

— Ці праўда, што ваша мама папрасіла Аляксандра Лукашэнку вызваліць вас?

— Так, мама звярнулася з лістом. Тады я таксама вагалася. Тады ў мяне была адзіная магчымасць убачыць Анджэя пад вартай. Я сказала яму, што маё здароўе не вытрымае гэтага даўжэй.

— І што на гэта адказаў Анджэй?

— Ён катэгарычна адмовіўся з'язджаць. Ён сказаў мне трымацца. Я бачыла яго літаральна на імгненне. Гэта было два гады таму.

Лукашэнка заявіў, што згодны абмяняць Анджэя Пачобута на Латушку і «ўсіх членаў НАУ»

— З 2020 года шмат што змянілася. Зачыненыя польскія школы, разбураныя многія мемарыялы. Ці ёсць шанец выжыць?

— Гэта не залежыць ад мяне і не залежыць ад польскай меншасці. Хацелася б, каб як мага больш дзяцей вывучалі польскую мову, таму што па прафесіі я настаўнік польскай мовы. Выхаваннем польскай мовы і культуры ў Беларусі я пачала займацца яшчэ ў 1992 годзе. Прайшло шмат часу. Шмат усяго адбылося. Пандэмія, а цяпер яшчэ і вайна на Украіне. Столькі пакут. Нам застаецца быць з добрымі думкамі. У нас ёсць такія, а не іншыя абставіны.

— Тое, што вы перажылі за апошнія два гады, нагадвае вам які-небудзь фільм ці кнігу?

— Сёння мае думкі дзесьці ў іншым месцы, у галаве няма месца фільмам або кнігам.

— Што мы, польскія журналісты, можам зрабіць сёння для палякаў, якія жывуць у Беларусі, і асабліва для Анджэя Пачобута, асуджанага да васьмі гадоў пазбаўлення волі і іншых зняволеных рэжыму?

— Усё, што вам трэба рабіць, гэта добрае слова, добры жэст і разуменне. Гэта вельмі важна для нас. І яшчэ раз дзякуй усім. Я вельмі перажываю за Анджэя і хачу, каб ён меў такі ж статус, як і я. Памятайце пра яго.

— Вы плануеце паездку ў Польшчу?

— Пакуль я не думаю пра гэта. Я польскі настаўнік, і для мяне важна, каб я магла выкладаць польскую мову ў Беларусі. Сітуацыя можа скласціся і па-іншаму, пакажа час.

— А ці праўда, што пасля таго, як вы выйшлі на волю ў сакавіку мінулага года, вы паспелі пабываць у Польшчы?

— Я была ў Польшчы ў ліпені мінулага года. Маё знаходжанне доўжылася нядоўга, я была ў Беластоку. Я сустракалася са сваімі сябрамі. Калегі ўгаворвалі мяне застацца ў Польшчы, але ў мяне быў прызначаны тэрмін для наступнага допыту. Мне было нязручна з гэтым, і я вырашыла, што мне трэба вярнуцца. І будзе тое, што будзе. Беларусь — наша краіна, Польшча — наша другая радзіма. Я не хачу пакідаць сваю зямлю.

— Хочаце што-небудзь дадаць?

— Хачу падзякаваць усім. Жадаю вам здароўя і Божай клопату. Будзьце добрыя. Вакол шмат цяжкасцяў, чалавеку сёння трэба шмат сіл, каб мы маглі ўсё гэта перажыць.Нагадаем, старшыня Саюза палякаў Беларусі Анжаліка Борыс — палітзняволеная, якая была затрыманая па так званай «справе палякаў» (за правядзенне імпрэзы ў польскай сацыяльнай школе скаўтаў імя Рамуальда Траўгута ў Берасці). За кратамі Анжаліка правяла амаль год, але ў сакавіку 2022 г. яе нечакана перавялі пад хатні арышт. Прашэнне аб памілаванні Анжаліка Борыс не пісала.