Валанцёры INeedHelpBY: «Салідарнасць, якая з'явілася ў беларусаў пасля 2020 года, — наш вельмі каштоўны дар»

Сям'я валанцёраў праекта INeedHelpBY у інтэрв'ю «Салідарнасці» распавядае, як яны далучыліся да ініцыятывы, як дапамагалі беларусам у розных краінах і як узаемападтрымка ўплывае на настроі ў беларускім грамадстве. 

У кастрычніку 2020 года Андрэй (імя зменена) далучыўся да праекта прадуктовай дапамогі. Да вясны 2023 года ён аказаў дапамогу больш за два дзясяткі сем'яў. Сцвярджае, што, будучы айцішнікам, дакладна выконваў правілы бяспекі, і спадзяецца, што падчас масавых затрыманняў у студзені ніхто з людзей, з якімі ён меў зносіны, не пацярпеў.

З некаторымі, дарэчы, сям'я Андрэя сябруе дагэтуль.

Пра тое, чаму стаў удзельнічаць у сацыяльным праекце і якую дапамогу атрымаў сам дзякуючы яму, суразмоўца распавёў «Салідарнасці».

«Рабіў заказы і ў літоўскіх, і ў польскіх крамах, куды беглі беларусы ад рэпрэсій»

— Пра INeedHelpBY я даведаўся з телеграм, у нейкім чаце запрашалі добраахвотнікаў, якія хацелі б аплачваць прадуктовыя кошыкі для тых, хто мае ў гэтым патрэбу, — успамінае Андрэй. — Мне спадабалася, што дапамога аказваецца адрасна, і я напісаў у тэлеграм-бот, прайшоў верыфікацыю і атрымаў інструкцыю.

Там тлумачылі, як аказваць дапамогу і рэкамендавалі, на якую суму. Напрыклад, кошт кошыка для сям'і з двух чалавек мог быць эквівалентны 70-90 далярам, для трох чалавек — 80-105 далярам.

Я выбраў вялікія сем'і, бо для іх добраахвотнікаў было менш. Колькі ўсяго чалавек далучыліся да праекту, я, вядома, не ведаю. Думаю, што нямала, прычым з розных краін.

Беларускія арганізацыі дапамогі рэпрэсаваным стварылі «Службу хуткай гуманітарнай дапамогі»

Напрыклад, я чуў, што ўдзельнічалі беларусы з Ізраіля, ЗША, Вялікабрытаніі. Але, мне здаецца, і з Беларусі жадаючых было шмат, паколькі мы самі бачылі, што адбываецца, і проста не маглі бяздзейнічаць.   

Суразмоўца кажа, што ўсе зносіны ў праекце адбываліся з тэлеграм-ботам. Той высылаў спонсарам кантакты людзей, якія маюць патрэбу ў дапамозе.

Я тлумачыў, што магу дапамагчы на пэўную суму і заўсёды прапаноўваў на выбар — прадукты ці грошы. Хтосьці хацеў сам сабраць кошык, тады я толькі аплачваў, хтосьці, наадварот, казаў, збярыце на ваш густ.

І я рабіў заказы, у тым ліку і ў літоўскіх, і ў польскіх крамах, куды беглі беларусы ад рэпрэсій. Некаторыя потым пісалі, што атрымалі значна больш, чым чакалі, і я радаваўся, што людзям хопіць прадуктаў, можа, нават не на адзін тыдзень, як меркавалася.Была яшчэ схема для тых месцаў, дзе не было дастаўкі, калі я пераводзіў грошы валанцёру, і той купляў прадукты і прыносіў проста дадому, — дзеліцца Андрэй.

Ён паказвае адно з паведамленняў з тэлеграм-бота праекта, датаванае лютым 2022 года: «сябры, цяжка падабраць словы, каб апісаць той боль і тыя пачуцці, якія мы перажываем у сувязі з падзеямі ва Украіне.У нас адназначная пазіцыя — мы на баку Украіны. На жаль, у Беларусі сітуацыя не становіцца лепшай. На сённяшні дзень 45 сем'яў чакаюць дапамогі». 

Паводле інфармацыі, разасланай удзельнікам праекта, толькі за той год сем'і з Беларусі атрымалі дастаўку прадуктаў 4,5 тысячы разоў на агульную суму больш за 370 тысяч даляраў.

Кіраўнік INeedHelpBY: Запэўніваем, што з нашага боку ніякіх узломаў сістэмы і ўцечак інфармацыі не было

На канец 2023 года агульная сума аказанай дапамогі склала амаль 1,7 мільёна долараў. Каля 20 тысяч прадуктовых кошыкаў атрымалі 2344 сям'і.

— Напярэдадні святаў нам, як правіла, прапаноўвалі аказаць дадатковую дапамогу, напрыклад, да Новага года або 1 верасня дзецям палітвязняў.

Думаю, толькі праз тры гады да праекта дайшло, што ён быў вельмі добра прадуманы. Гэта была рэальная дапамога, аказаная тысячам людзей.

— Ты сказаў аб выразных мерах бяспекі, якія выконваў пры зносінах з людзьмі. Але, дапусцім, у 2020 годзе і нават у 2021 не ўсе маглі меркаваць, да якой ступені дойдуць рэпрэсій.

— Я вырас у Савецкім Саюзе і выдатна разумеў, што ГУЛАГ нікуды не дзеўся. Няблага ведаю гісторыю і тое, што яна паўтараецца. Насамрэч, рэжым Лукашэнкі не прыдумаў ніякага ноу-хау, яны выкарыстоўваюць усе тыя ж метады, якія выкарыстаў Сталін.

«Дапамога — у нашай сям'і звычайная справа»

За перыяд, пакуль Андрэй удзельнічаў у праекце, у яго жыцці адбылося шмат розных падзей, у тым ліку пратэсты, затрыманне, пераслед, некалькі вымушаных эміграцый. Але нічога з вышэйпералічанага не стала перашкодай для аказання дапамогі чужым людзям.

— Я сапраўды змагаўся на ўсіх франтах, — смяецца Андрэй. — На адным з маршаў быў затрыманы і адседзеў па тады яшчэ арт.23.34 КаАП 15 сутак.

За тое, што аднойчы схаваўся ад сілавікоў на аўто, на мяне завялі кучу адміністрацый, завочна аштрафавалі і нават пазбавілі правоў. А я нічога не ведаў пра гэта, бо не жыў па адрасе прапіскі, куды прыходзілі позвы.

Хронікі рэпрэсій. Журналіста пасадзілі на 2,5 года, схапілі брата каліноўца

Нарэшце, нейкая папера з патрабаваннем аплаціць штраф прыйшла на працу. Ішоў 2020 год, і я яшчэ здолеў азнаёміцца з матэрыяламі той сфабрыкаванай справы і нават планаваў аспрэчыць адміністрацыйныя пратаколы.

Аднак на суд усё ж такі добрыя людзі параілі не хадзіць, больш за тое, мне рэкамендавалі пакінуць краіну. Пасля гэтага я яшчэ паспрабаваў паўпадпольна жыць у Беларусі: заўсёды насіў маску, стараўся пазбягаць камер, ездзіў на чужых машынах, у офісе мне выдзелілі асобны патаемны пакой на выпадак, калі ўварвецца АМАП.

Але ў выніку на сямейным савеце было прынята рашэнне з'язджаць. Спачатку я перабраўся ў Кіеў, затым да мяне далучылася сям'я.

Пасля пачатку поўнамаштабнага ўварвання Андрэй з сям'ёй эвакуіраваліся ўжо з Украіны. З тых часоў яны жылі ў некалькіх краінах. І ўвесь гэты час беларус працягваў удзельнічаць у INeedHelpBY.

— Пра тое, што муж удзельнічае менавіта ў гэтым праекце, я даведалася, калі ён узяў маю картку, таму што яго плацяжы заблакаваў банк за нявыплату штрафаў, — распавядае жонка Андрэя Кацярына (імя зменена). — Дапамога ў нашай сям'і — звычайная справа.

Дапамагаць беларусам праз BYSOL цяпер можна з дапамогай Patreon

Мы заўсёды камусьці дапамагалі, да 2020 года ездзілі па дзіцячых дамах або дамах сямейнага тыпу. Потым палітвязням. Памятаю, аднаму адвозілі па просьбе родных некалькі камплектаў адзення, так як чалавека ўтрымлівалі ў такіх умовах, што адзенне за тыдзень пакрывалася цвіллю, пазбавіцца ад якой не было ніякай магчымасці. Усё даводзілася выкідваць.

Лёсам палітвязняў муж і жонка цікавіліся яшчэ да 2020 года. Да прыкладу, падчас аднаго з затрыманняў Алеся Пушкіна яны вырашылі з'ездзіць падтрымаць яго сям'ю. 

— Мы вельмі хацелі паглядзець, дзе жыве гэты дзіўны чалавек і трапілі ў вельмі прыгожыя месцы, і ўбачылі яго незвычайна сціплы дом, — успамінае Андрэй. - Але там у кожнай дробязі ўтрымліваўся нейкі сэнс. Нават туалет на вуліцы называўся «зала пасяджэнняў», а ўнутры ў ім вісела знакамітая чаканка з партрэтамі Маркса, Энгельса і Леніна.

Мы пагутарылі з яго роднымі, паглядзелі працы. Я ўразіўся таму, як шмат у яго было нейкіх дыпломаў, падзяк і іншых узнагарод з еўрапейскіх выстаў, плэнэраў, конкурсаў. Гэта значыць, у Еўропе яму адназначна аказвалі значна большую пашану, чым на радзіме. 

У Алеся відавочна былі планы на будучыню, таму што ён заліў падмурак, збіраючыся рабіць вялікую прыбудову да дома. Ужо падчас яго апошняга затрымання жонка перапісвалася з ім, і ён адказваў нам, як заўсёды, з уласцівым яму гумарам.

«Калі бачыш рэакцыю ў адказ, фідбэк, адчуванні невымоўныя, гэта вельмі моцна зараджае»

— А самі вы калі-небудзь мелі патрэбу ў дапамозе?

— Вядома! Калі я вымушана апынуўся ў Кіеве, мне кампанія зняла на паўгода кватэру, — кажа Андрэй. — Гэта была адчувальная дапамога нашай сям'і, і я, у сваю чаргу, лічыў сябе абавязаным дапамагаць камусьці іншаму.

Пасля пачатку поўнамаштабнага ўварвання, калі ўсім беларусам заблакавалі карты і ніхто ні ў адной еўрапейскай краіне не хацеў нам здаваць жыллё, нам дапамагалі беларусы, якія жывуць у гэтых краінах, бралі да сябе пераначаваць, дапамагалі зняць кватэру. Калі б не гэтая дапамога, нам было б вельмі цяжка.

— Салідарнасць, якая з'явілася ў беларусаў ва ўсім свеце пасля 2020 года, гэта наш вельмі каштоўны дар, — працягвае Кацярына. — Калі Андрэя затрымалі і мне хтосьці прапанаваў аплаціць адваката, я пагадзілася не таму, што ў нас не было грошай, а таму што мне таксама хацелася адчуць гэтую ўзаемадапамогу.

Хтосьці дапамог з адвакатам, хтосьці паглядзеў за дзецьмі, пакуль я начавала пад сценамі турмы з перадачамі. Гэта быў дзіўны час і дзіўныя адчуванні падтрымкі.   

Дарэчы, ужо тут за мяжой мяне ў сацсетках знайшлі чалавек сем, якія распавялі, што мой муж дапамог ім з прадуктамі ў той момант, калі яны ў іх мелі патрэбу. Нам нават перадаюць нейкія падарункі і клічуць у госці зараз ужо ў розныя краіны.

— Дапамога, якую ты аказваеш, насамрэч мае тэрапеўтычны эфект перш за ўсё для самога цябе, — дзеліцца Андрэй. — Таму я б параіў усім дапамагаць хоць патроху.

Гэта значыць дапамагаючы іншым, ты дапамагаеш і сабе таксама. А калі бачыш рэакцыю ў адказ, фідбэк, адчуванні невымоўныя, гэта вельмі моцна зараджае.

— Гэта значыць, вы спыняцца не збіраецеся?

— Не, вядома, — упэўнена адказваюць муж і жонка. — Мы працягваем дапамагаць, каму можам, — родным палітвязняў, байцам палка Каліноўскага, якія атрымалі раненне, тым, хто з'язджае з Беларусі толькі цяпер.